Czy wszystko warto, jeśli wszystko wolno?

Wartości, które nie przynoszą lajków

Holiday dzieli książkę na trzy części i zasadniczo odzwierciedlają one poziomy, na których kreujemy rzeczywistość. Wymiar osobisty – „ja”, czyli pytanie o to, jakie wartości są dla mnie nienaruszalne i czy potrafię dochować im wierności w drobnych, codziennych sytuacjach. Wymiar społeczny – „my”, czyli refleksja nad tym, jak nasze decyzje wpływają na innych i czy potrafimy przeciwstawić się niesprawiedliwości, gdy dzieje się obok nas. Wymiar ogólny – „jedność”, który dotyczy już nie tylko indywidualnych postaw, ale tego, co łączy nas jako wspólnotę i co pozostaje, gdy znikają krótkotrwałe korzyści czy osobiste interesy.

Prosty podział, ale prowadzi do pytań, które rzadko sobie zadajemy. Jakie zasady są dla mnie naprawdę nieprzekraczalne? Czy w codziennych wyborach zachowuję spójność z tym, w co wierzę? Na papierze brzmi to jak banały. Ale to na takich banałach opiera się życie. Problem w tym, że wartości zwykle się nie „opłacają”. Nie zwiększają popularności, nie przyspieszają awansu, nie poprawiają statystyk w social mediach. Czasem wręcz przeszkadzają. A jednak to one sprawiają, że wieczorem możemy spojrzeć sobie w oczy w lustrze bez poczucia wstydu.

Wybitni zwykli ludzie

Holiday nie odkrywa niczego nowego. Sięga do stoików, do historii, do ludzi, którzy w trudnych czasach zachowywali przyzwoitość. Od Marka Aureliusza po Harry’ego Trumana, od Druzusa po Martina Luthera Kinga – każda z tych postaci pokazuje, że wybór „słusznego” zamiast „wygodnego” nigdy nie jest prosty, ale zawsze możliwy.

Co ciekawe, te decyzje rzadko wyglądały jak wielkie gesty w świetle reflektorów. Często zaczynały się od małych kroków: odmowy pójścia na skróty, obrony kogoś słabszego, niezgody na półprawdę. Wygoda zwykle kusi natychmiastową ulgą, podczas gdy to, co słuszne, wymaga cierpliwości, odwagi i nierzadko samotności.

Patrząc wstecz, łatwo myśleć, że wielkie postacie historii miały „więcej odwagi” czy „silniejszy charakter”. Ale w rzeczywistości mierzyli się z tym samym, z czym my mierzymy się na co dzień – tylko stawka bywała większa. I może właśnie dlatego ich przykłady są wciąż aktualne: bo pokazują, że moralny kompas nie zależy od czasów ani okoliczności, lecz od tego, czy w chwili próby potrafimy wybrać to, co zgodne z wartościami, a nie to, co wygodne.

Tu i teraz

Nie lubimy moralizatorstwa, więc chciałoby się napisać, że Holiday nie moralizuje. Ale robi to. Być może nieco mentorsko, nieco z góry, ale do licha – mowa o najważniejszych wartościach, jakie powinno nieść społeczeństwo!

W świecie, gdzie autentyczność bywa jedynie strategią marketingową, a sukces mierzy się klikami, prawdziwą odwagą może być po prostu przyzwoitość. To może brzmieć staroświecko, ale właśnie dlatego robi wrażenie.

Postępuj słusznie. Tu i teraz nie odpowiada za nas na pytanie, co znaczy być dobrym człowiekiem. Daje nam raczej lustro, w którym możemy się przejrzeć. A to, co w nim zobaczymy, nie zawsze będzie wygodne. Może jednak właśnie od tego zaczyna się zmiana.

Autor: Piotr Mąka