Design. To nie jest takie oczywiste

Design jako forma artystycznego wyrazu jest pojęciem kluczowym, gdy analizujemy sztukę lub rozmawiamy o architekturze. Obeznanie z tym, jak go interpretować pozwala nam sprawnie ocenić, jakie wyroby kultury mają największą wartość estetyczną. A jednak rozkładając pojęcie na czynniki pierwsze, możemy zdać sobie sprawę, że jest wiele możliwości patrzenia na to, czym jest design. Czy zatem istnieje jedna właściwa definicja?

Krótka historia designu

Popularna definicja twierdzi, że słowo pochodzi od włoskiego „disegno”, które w czasach Renesansu odnosiło się do rysunku.

O ile ludzie szkicowali plany budynku od wieków, przez długi czas sam projekt miał znaczenie podrzędne do procesu konstrukcji. W XIII i XIV wieku zaczęło się to zmieniać i rysunek nabierał większego znaczenia. Wraz z rozwojem ekonomii, konstruktorzy często realizowali jednocześnie wiele projektów. Tak narodziła się potrzeba kogoś, kto tworzyłby plany budynku i utrwalał je za pomocą rysunków. Tym zajmował się architetto, czyli współczesny architekt.

Design przez lata związany był z rysunkiem, ze szkicami, z przygotowywaniem planu czegoś, co później będzie miało namacalną formę.

Wymiar bardziej abstrakcyjny design zyskał w XVI wieku. Wtedy nabywcy Europejscy zaczęli na dużą skalę kupować ceramikę wyrabianą w Jingdezhen w Chinach. Wyroby zdobione były wzorami i ilustracjami dostosowanymi do indywidualnych wymagań każdego klienta, co pozwalało artystom na indywidualną ekspresję. W odróżnieniu od budowli nacisk kładziony był nie tyle na tworzeniu wyrobów porcelanowych, ile zdobieniu ich.

Historia designu zatoczyła jednak koło. Wielkoskalowa produkcja ceramiki i mechanizacja produkcji sprawiły, że znowu zaczął skupiać się przede wszystkim na przygotowywaniu podstaw pod tworzenie, a nie dodawaniu przedmiotom wartości artystycznej.

Współczesne spojrzenie na design

Obecnie design jest pojęciem wszechstronnym, łączącym funkcjonalność z aspektem wizualnym. Służy projektowaniu, wzmocnieniu komunikacji wizualnej i kreowaniu własnego stylu. To wszystko mając na uwadze potrzeby ludzi, którzy będą użytkownikami.

Z jednej strony celem designu jest podniesienie jakości życia codziennego człowieka i zaspokojenie jego potrzeb. Z drugiej zaś dąży do poprawienia odbioru wizualnego. To właśnie design wpływa na to, czy coś nam się podoba.

W sztuce design może odnosić się do rozmieszczenia elementów takich jak linia, kształt, kolor i tekstura. Służy połączeniu odrębnych elementów w harmonijną i estetyczną kompozycję. Warto natomiast zauważyć, że niektórzy artyści mogą na przykład przedkładać formę nad funkcjonalność, a inni skupiać się w większym stopniu na emocjonalnym wydźwięku swoich prac.

W architekturze design umożliwia syntezę rozwiązań estetycznych, użytkowych i strukturalnych. Pomaga architektom świadomie tworzyć piękne, spójne przestrzenie, które zaspokajają potrzeby użytkowników, jednocześnie wywołując w nich konkretne emocje. Niemniej jednak każdy architekt może mieć swoja własną wizję i plan na to, jak zaplanowany design urzeczywistnić.

Polecamy: Utopia dla bogaczy, dystopia dla lokalsów. Czym są prywatne miasta?

Dla mnie design to wyrażenie poglądów autora. Może być utożsamieniem odwagi, brawury albo spokoju, dostosowaniem się do otoczenia, w celu zachowania charakteru miejsca, w którym coś jest projektowane, do ludzi tam żyjących. To też zależy o jakim designie mówimy – czy o wnętrzach, czy o kubaturach. Design może być też hołdem dla przyrody. Nawiązaniem do zwierząt, dynamiki i kręgu życia, kolorów ziemi, powietrza, nieba, chmur. Może też stymulować użytkowników, oddawać ciepło, przyciągać dobrą energią albo wręcz ją odbierać i wprawiać w smutek, zimno i senny nastrój. Na pewno działa na nasze zmysły

– mówi nam Paulina Kulejewska, szefowa architektów w Cavatina Hall.

Zarówno w sztuce, jak i w architekturze design pozwala twórcom wyrazić swój punkt widzenia. Wpływa też na to, jak odbiorcy postrzegają świat rzeczywisty.

Głębsze znaczenie

W swojej podstawowej formie design wiąże się z rysunkiem i projektowaniem. Jednak można mu też przypisać szersze znaczenie nadawania światu kształtu.

Design jest uwarunkowany czynnikami kulturowymi, historycznymi, osobistymi i stale ewoluuje, odzwierciedlając zmiany w społeczeństwie, technologii czy kulturze. W rezultacie istnieje wiele interpretacji tego, co oznacza. Każda z nich jest wyrazem unikalnej perspektywy jednostki, która ją propaguje.

Design może być reformą epoki, pokoleń. Nowe kształty, nowe pomysły, nowe rozwiązania mogą inspirować do rozwoju jednostek tworzących, projektujących jak i tych użytkujących. Dla mnie bardzo ważny jest umiar i konsekwencja. Na pewno też ponadczasowość i odwaga. Wyrażaniem siebie, swojego wnętrza, charakteru. Każdy projekt to jego część

– wyjaśnia Paulina Kulejewska. 

Możliwość patrzenia na design z różnych, często odmiennych, perspektyw pokazuje, że jest to pojęcie niejednoznaczne i subiektywne. To, co jedna osoba uważa za design doskonały, może nie być tożsame z tym, czym zachwyca się ktoś inny.  

Zajmowanie się designem nie wymaga zatem formułowania konkretnej definicji i trzymania się sztywnych zasad. Wręcz przeciwnie, jego wielowymiarowość pozwala nam wielokrotnie go rekonstruować, w zależności od rodzaju projektu, nad którym pracujemy.

Źródła:

1. „MIT Technology Review”: Why the definition of design might need a change (2023)
2. Janusz Krupiński, „Idee – Poglądy – Interpretacje”: Co to jest design? (2015)
3. Alicja Głutkowska-Polniak, „Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego”: Dizajn w kontekście estetyki (2017)

Może cię również zainteresować: