„Znajdź cel” – ten zwrot to pułapka. Tak niszczy życie

Jak znaleźć cel w życiu? Odpowiedź może wyprowadzić na manowce

Termin „lęk celowości” (purpose anxiety) ukuła w 2014 psycholog Larissa Rainey. W pracy The Search for Purpose in Life: An Exploration of Purpose, the Search Process, and Purpose Anxiety opisała to zjawisko jako stres, zmęczenie, niepewność i frustrację spowodowane próbami zdefiniowania i osiągnięcia celu życia człowieka. Według badaczki lęku celowości mogło doświadczyć nawet 91 proc. z nas. Mechanizm ten działa w połączeniu z traumami, syndromem oszusta, kompleksami i wieloma innymi negatywnymi czynnikami, które wpływają na nasze postrzeganie samych siebie.

Cel w życiu jest ważny, co pokazują nam badania naukowe. U osób, które deklarowały, że ich życie ma cel, objawy zaburzeń kognitywnych takich jak demencja występowały 19 proc. rzadziej. Według innego badania studenci przekonujący, że posiadają cel, byli lepsi w zarządzaniu własnym czasem. Wskazywali ponadto na czerpanie większej satysfakcji z życia. Ludzie z ustalonym życiowym celem są więc zdrowsi, lepiej zorganizowani i szczęśliwsi. Pewnie dlatego wielu z nas tak desperacko zadaje sobie to pytanie: jak znaleźć cel w życiu?

Poszukiwania te mogą jednak sprawić, że wpadniemy w błędne koło. Musimy znaleźć cel w życiu, aby życie to było lepsze, ale jest ono tym gorsze, im dłużej nie możemy tego celu znaleźć. Gdy poszukiwania nie dają rezultatów, w naszej głowie zaczynają krążyć czarne myśli. Czy wszystko z nami w porządku? Czy nigdy nie znajdziemy celu? I czy w związku z tym nasze życie będzie nieszczęśliwe? To właśnie lęk celowości, przed którym jednak można się uchronić.

Czy cierpisz na lęk celowości? Badacze wskazali objawy

Michael Steger, profesor na Uniwersytecie Stanowym w Kolorado i dyrektor działającego przy uczelni Centrum Sensu i Celu (Center for Meaning and Purpose) wskazuje na prosty problem. „Wiele osób każe nam znaleźć cel, ale niewielu mówi, jak to zrobić” – zaznacza badacz w rozmowie z Medical Xpress. Według Stegera trzeba pamiętać, że wcale nie musimy wskazywać celu w naszym życiu. Mało tego: już samo jego poszukiwanie może być pewnego rodzaju celem.

„W naszej kulturze jesteśmy nastawieni na wynik i zrażeni do procesu” – twierdzi Steger. Atmosfera ciągłej pogoni za konkretnymi osiągnięciami sprawia, że osoby, które w niej nie uczestniczą, czują się pozostawione na marginesie. Na łamach Psychology Today dr Jordan Grumet, autor książki The Purpose Code, wskazuje typowe objawy osób, które doświadczają lęku celowości:

• Syndrom oszusta – strach przed momentem, w którym ludzie odkryją, że tak naprawdę nie zasługujesz na swój sukces. Łączy się z przekonaniem, że oszukujesz otoczenie na temat swoich kompetencji.
• Pułapka porównywania – napędzane przez social media ciągłe porównywanie się do innych osób i postrzeganie swoich sukcesów jako niewystarczających.
• Częsta zmiana pracy, za którą nie idzie poczucie zawodowego spełnienia.
• Nihilizm – oddanie się przekonaniu, że skoro nie jestem w stanie odnaleźć sensu w życiu, oznacza to, że ten nie istnieje.
• Obsesja na punkcie mitu „jedynego prawdziwego sensu” – osoby cierpiące z powodu lęku celowości mogą żyć w przekonaniu, że każdy człowiek może mieć tylko jeden, najważniejszy cel w swoim życiu. Gdy nie są w stanie go znaleźć, pojawia się niepokój i załamanie.

Więcej ciekawostek psychologicznych znajdziesz na naszym kanale na YouTubie.

Czy cel w życiu jest nam potrzebny?

Co zrobić, aby poradzić sobie z lękiem celowości? Pytany przez Medical Xpress dr Grumet wskazuje, że w życiu możemy mieć dwa rodzaje celów: te przez wielkie „C” i te przez małe „c”. „Cel przez wielkie »C« to coś ukierunkowanego na osiągnięcie konkretnego rezultatu – zwykle jest wielki, śmiały i często nieosiągalny” – twierdzi naukowiec. „Media społecznościowe są pełne ludzi, którzy próbują narzucić Ci swoją wersję takiego celu, żeby na tym zarobić” – dodaje.

Zdaniem dr. Grumeta lepiej skupić się na celach przez małe „c”. Mogą to być po prostu nasze pasje – gra na gitarze, kolekcjonowanie muszelek, ogrodnictwo. Możemy znaleźć je w ramach naszej pracy lub wolontariatu. Ich rezultat nie jest konkretny – opiera się na poczuciu szczęścia i samospełnienia, które pojawia się w nas, gdy coś robimy.

Warto też pamiętać o tym, że Cel przez wielkie „C” nierzadko jest po prostu fikcją. Mało kto dąży do jednego konkretnego rezultatu, często przez całe życie. Cel jest płynny, może zmieniać się w zależności od naszego położenia społecznego, otoczenia czy doświadczeń. „Przekonanie, że cel musi być czymś wielkim, wzniosłym i jedynym w swoim rodzaju, jest nie tylko nierealistyczne – jest wręcz paraliżujące” – pisze dr Grumet na łamach Psychology Today. Aby uniknąć tego paraliżu, zamiast śmiałego, ambitnego Celu warto szukać w naszym życiu małych, prostych celów. To one dadzą nam poczucie samorealizacji i satysfakcji dzień po dniu.

Zobacz także: Perfekcjonizm wydaje się siłą? To pułapka, która odbiera radość życia.