Chcieć to móc? Badania nad kluczem do sukcesu w życiu

Piankowy test silnej woli

W 1960 r. amerykański psycholog Walter Mischel przeprowadził test pianki (the marshmallow test). Miał on zbadać korelacje między samokontrolą przedszkolaków a ich późniejszymi sukcesami lub porażkami w nauce i relacjach z rówieśnikami. Badane dziecko miało przed sobą trudne zadanie: albo zjeść od razu leżącą przed nim piankę cukrową (marshmallow), albo poczekać kilka minut, by otrzymać dwie. Niektóre dzieciaki od razu zjadały słodycz, a inne dzielnie walczyły: mówiły do siebie, kiwały się na krześle, próbowały zasnąć, dłubały w nosie i uszach, by odwrócić swoją uwagę. Rekordzista był w stanie odwlekać gratyfikację przez 15 minut.

Mischel po kilku latach ponownie spotkał się z tymi dziećmi. Okazało się, że te, które miały silniejszą wolę i oparły się pokusie natychmiastowego zaspokojenia pragnienia, miały lepsze osiągnięcia w nauce, głębsze relacje oraz bardzo dobry stan zdrowia.

Wygląda na to, że silna wola, którą obdarzone były niektóre z dzieci, predestynowała je do większych sukcesów w życiu. Czy jednak ta cecha jest w człowieku obecna w stopniu niezmiennym i dana od urodzenia?

Wyczerpane ego

Naukowcy Roy Baumeister, Kathleen Vohs i Diane Tice podjęli się zbadania zjawiska samokontroli. Sprawdzali, jak wysiłek związany z powstrzymywaniem się od jednego działania wpływa na efektywność w innym. W jednym z testów uczestnicy mieli wstrzymać się od jedzenia słodyczy, a zamiast tego jeść zdrowsze, ale niesmaczne rzodkiewki. Później mieli rozwiązać zadania logiczne. Okazało się, że osoby, które walczyły z chęcią zjedzenia czegoś słodkiego, dużo szybciej rezygnowały z frustrującego zadania niż osoby z grupy kontrolnej. Baumeister, Vohs i Tice przeprowadzali jeszcze inne, podobne testy, które wymagały od uczestników tłumienia różnych emocji podczas oglądania filmów, a następnie wykonywania ćwiczeń na siłę mięśni. Także i w tym przypadku badani, którzy musieli silą woli powstrzymywać się od czegoś w jednym zadaniu, w drugim osiągali gorsze wyniki.

Badacze doszli do wniosku, że w człowieku istnieje pewien zasób psychologiczny, który ulega wyczerpaniu. Ich odkrycia sugerują także analogię do mięśnia, który męczy się, gdy jest używany, ale też może być ćwiczony. Inne testy wykazały, że ćwiczenie samokontroli w jednym obszarze (na przykład w wydawaniu pieniędzy) zwiększa ją w innym (na przykład w przestrzeganiu diety).

Gdy jednak siła woli wyczerpie się w człowieku, następuje coś, co Baumesiter, Vohs i Tice nazwali wyczerpaniem ego (ego depletion). Gdy wyeksploatuje się zdolność człowieka do samokontroli, nie będzie on w stanie podejmować wysiłku jakiejś zmiany, a co więcej, może to prowadzić do nadużywania alkoholu, objadania się lub problemów z rozumowaniem. By przywrócić siłę woli, konieczny jest odpoczynek, a by ją zwiększać – ćwiczenia.

Wydaje się, że równanie jest proste: aby osiągnąć w życiu sukces, trzeba mieć silną wolę, a co więcej – można ją ćwiczyć. Okazuje się, że człowiek jest dużo bardziej skomplikowanym stworzeniem.

Polecamy:

Nowe pianki

Tylor Watts, profesor psychologii na Uniwersytecie Nowojorskim, postanowił po wielu latach zweryfikować test pianki. Wraz ze swoim zespołem odkrył, że w latach 90. XX wieku powtórzono eksperyment Mischela. Watts dotarł do badanych wtedy czterolatków i okazało się, że ich życie nie potoczyło się tak, jak powinno według wyników pierwszego piankowego testu.

Eksperyment z 1960 roku dowodził, że te dzieci, które były w stanie dłużej odwlekać zjedzenie pianki, w wieku 15 lat osiągały lepsze wyniki w nauce. W nowym badaniu ta korelacja była o połowę mniejsza, a prawie zniknęła, gdy sprawdzono inne czynniki, takie jak pochodzenie oraz poziom inteligencji. W pierwszym teście wzięły udział dzieci absolwentów Uniwersytetu Stanford lub pracowników akademickich tej uczelni. Natomiast w eksperymencie z lat 90. grupa badanych była o wiele bardziej zróżnicowana.

Okazuje się, że dziecko, które ma na tyle silną wolę lub potrafi zastosować takie techniki, by opóźnić gratyfikację, nie ma gwarantowanego sukcesu na polu nauki i budowania relacji. Co więcej, badacze zaobserwowali jeszcze jeden ciekawy fakt. To, co dziecko wykonało w pierwszych 20 sekundach czekania, miało większe znaczenie niż to, co działo się w następnych minutach. Naukowcy nie potrafią jeszcze zrozumieć, co takiego robią czterolatki, by wytrwać w oczekiwaniu, czy jest to tak zwana silna wola, inteligencja czy zbiór innych cech.

Polecamy: Dzieci w Azji są programowane na sukces. Czy azjatyckie dzieciństwo to wyścig?

Wyczerpanie ego w ogniu krytyki

Hipoteza wyczerpania ego i związanej z nim siły woli, jako swoistego psychologicznego mięśnia, też znalazła się w ogniu naukowej krytyki. Badania Evana Cartera, Lilly Kofler, Daniela Forestera oraz Michaela McColluough z 2015 wykazują, że owo wyczerpanie zachodzi w niskim stopniu, zaś trening samokontroli w żaden sposób nie wpływa na późniejsze efekty w zadaniach jej wymagających.

Z drugiej strony Michael Inzlicht z Uniwersytetu w Toronto oraz Elliot Berkam z Uniwersytetu z Oregonu przekonują, że metaanaliza Cartera i jego kolegów została wykonana na podstawie nowych i w dużej mierze nieprzetestowanych technik badań, co nie pozwala traktować wyników za miarodajne.

Pozostaje nam czekać na dalsze ustalenia. Co jednak z silną wolą i sukcesami w życiu? Czy są jakieś inne, pewne metody na zapewnienie dziecku świetlanej przyszłości? Odpowiedź może być zgoła nieromantyczna.

333 dolary

Greg Duncan z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine rozpoczął ciekawy eksperyment, w którym wzięło udział 1000 matek nowo narodzonych dzieci. Dochody pań były niskie. Część kobiet zaczęła co miesiąc w ramach badania otrzymywać dodatkowo 333 dolary, a część – 20 dolarów.

Badanie wykazało, że u niemowląt, których matki otrzymywały 333 dolary miesięcznie, wykazano większą aktywność mózgu o wysokiej częstotliwości w porównaniu z niemowlętami, których matki otrzymywały 20 dolarów miesięcznie

– potwierdzają pierwsze wyniki eksperymentu.

Być może kluczem do zapewnienia sukcesu w przyszłości jest zadbanie o finansowe bezpieczeństwo rodzin. Już sam brak obaw o jutro może być najlepszym stymulatorem rozwoju i katalizatorem budowania przyszłego sukcesu.

Jak jednak napisał Brian Resnick, redaktor portalu Vox:

Jeśli jednak najnowsza historia nauk społecznych nauczyła nas czegokolwiek, to tego, że eksperymenty, które dają szybkie, łatwe i optymistyczne wnioski na temat poprawy życia ludzi, okazują się niewiarygodne, gdy bliżej się im przyjrzeć. Pozostaje nam zwiększyć wysiłki. Analizy, które dowodzą budzących entuzjazm korelacji, muszą być uzupełnione długoterminowymi badaniami eksperymentalnymi. Są one drogie i trudne do przeprowadzenia. Jednak bez rygorystycznych badań pozostaniemy podatni na sztucznie nadmuchane naukowe rewelacje.

Na razie może najlepiej stosować to, co intuicyjnie uważamy za odpowiednie dla nas.

Może Cię zainteresować:

Źródła

Research Project Co-Led by Distinguished Professor Greg Duncan Shows Poverty Reduction Impacts Infant Brain Activity, 24.01.2022, UCI School of Education [online].

B. Resnick, The ‘Marshmallow Test’ Said Patience Was a Key to Success. A New Replication Tells Us S’more, 6.06.2018, Vox [online].

M. Rachid-Chehab, Test Marshmallow. To, czy dziecko umie odroczyć nagrodę, wiele mówi o jego przyszłości, 17.11.2020, Focus.pl [online].

A. E. Navidad, Stanford Marshmallow Test Experiment, 7.09.2023, SimplyPsychology [online].

R. Baumeister, D. Tice, The Strenght Model of Self-Control, „Current Directions in Psychological Science” 2007, Vol. 16, No. 6 [online].

M. Inzlicht, E. Berkman, News of Ego Depletion’s Demise is Premature: Commentary on Carter, Kofler, Forster, & Mccullought, 2015, 11.09.2015, SSRN Electronic Journal [online].

J. Jędrzejczyk, K. Lewczuk, 20 lat zasobowego modelu samokontroli: wyczerpanie ego, glukoza i kryzys replikacyjny, 2017 (styczeń) [online].