Czy wystarczy pretekst? Te kraje są na granicy wojny

Historia napięć sięga kolonii

Konflikt między tymi państwami jest tak stary, jak one same w obecnej swojej formie, a może nawet starszy. W XVIII–XIX w. Brytyjczycy opanowali praktycznie cały teren zajmowany obecnie przez Indie, Pakistan i Bangladesz. Nie byli jednak w stanie kontrolować tak dużego obszaru, zamieszkanego przez ogromną liczbę ludności. Dlatego też musieli współpracować z lokalnymi elitami i zaangażować je w swoje działania. Stosowali zasadę, którą starożytni Rzymianie nazwali „Divide et impera” – „Dziel i rządź”. Brytyjczycy wykorzystywali więc istniejące już podziały i stwarzali nowe, aby ułatwić sobie kolonialną eksploatację Indii.

Jednym z podziałów, które Brytyjczycy wzmocnili, opierał się na religii. Umiejętnie rozgrywając muzułmanów przeciwko hinduistom, doprowadzili do rozłamów w ruchu niepodległościowym. Muzułmanie w pewnym momencie zaczęli postulować utworzenie własnego suwerennego państwa, nazwanego Pakistan – od pierwszych liter nazw prowincji: Pendżab, Afgan, Kaszmir, Sindh i końcówka od prowincji Beludżystan. Na terenach tych muzułmanie stanowili większość mieszkańców.

Krwawy podział i trauma

Po II wojnie światowej Brytyjczycy zorientowali się, że nie będą w stanie utrzymać kolonii w Indiach i postanowili się wycofać. Władzę przejmowali działacze ruchu niepodległościowego Indii i Pakistanu. Podział kraju miał nastąpić z uwzględnieniem podziałów religijnych. Pakistan otrzymał terytoria na zachodzie, a także na wschodzie – we wschodniej części Bengalu, gdzie muzułmanie stanowili większość.

Dokonano też podziału Pendżabu, prowincji bardzo ważnej z punktu widzenia gospodarki i kultury. Z miejsc zajętych przez Pakistan usuwano, często bardzo agresywnie, hinduistów i sikhów, z wielu miejsc, gdzie powstawały Indie, usuwano w podobny sposób muzułmanów. Brutalność tego procesu spowodowała głębokie rany w społeczeństwie i traumę trwającą dziesięciolecia.

Powstały w 1947 r. Pakistan dzielił się na dwie części – zachodnią i wschodnią. Wschodnia to Bengal Wschodni, obecny Bangladesz. Części te dzieliło wiele tysięcy kilometrów, różniły się też pod każdym względem oprócz religijnego – we wschodnim Bengalu również większość stanowili muzułmanie.

Konflikt Indie Pakistan – czyli „K” jak kłopoty

„K” w słowie „Pakistan” oznaczał Kaszmir. I to właśnie Kaszmir okazał się najbardziej problematyczną prowincją. Nieprawdopodobnie wręcz piękne miejsce – góry, pagórki, jeziora, bogata roślinność, a klimat bardziej znośny niż gorące Delhi lub Lahaur.

Przez stulecia Kaszmir był spokojnym, wręcz bajkowym miejscem, do którego indyjskie (a także brytyjskie) elity udawały się na wypoczynek. Po wycofaniu się Brytyjczyków lokalny władca, samemu będąc hinduistą z wyznania, podpisał dokumenty przyłączające jego prowincję do niepodległych Indii, a nie do Pakistanu, na co wskazywałaby stosowana zasada kierowania się religią większości mieszkańców – Kaszmir zamieszkiwali głównie muzułmanie.

Spowodowało to trwającą kilka miesięcy wojnę, która zakończyła się tzw. linią kontrolną, dzielącą Kaszmir na część pakistańską i indyjską. Obie strony ufortyfikowały linię, która formalnie nie jest jednak granicą. Już od tamtych czasów standardem jest, że na linii kontroli co kilka dni lub tygodni dochodzi do incydentów zbrojnych, zakończonych czasami śmiercią żołnierzy lub cywilów.

Konflikt Indie Pakistan w XX wieku – wojny i przełomy

Kolejna wojna, rozpoczęta sprowokowanym przez Pakistan powstaniem w indyjskiej części Kaszmiru, wybuchła w 1965 roku. Trwała kilka tygodni. Podczas działań zbrojnych zginęło kilka tysięcy osób. Nie przyniosła jednak znaczących rozstrzygnięć. Jej szybkie zakończenie możliwe było dzięki mediacji Stanów Zjednoczonych i Związku Sowieckiego – żadne z ówczesnych supermocarstw nie chciało, aby ten konflikt rozrósł się ponad miarę.

Dużo ważniejsza była wojna z 1971 roku. W Pakistanie Wschodnim od dłuższego czasu narastała frustracja spowodowana polityką eksploatacji tej prowincji przez elity z Pakistanu Zachodniego. Jednocześnie władze centralne zwalczały lokalny język bengali, w którym mówiła zdecydowana większość mieszkańców.

Na początku 1971 r. wybuchło powstanie, wyjątkowo brutalnie tłumione przez armię Pakistanu, która mordowała również ludność cywilną. W obawie przed wojskiem dziesięć milionów ludzi uciekło do Indii. W tej sytuacji Nowe Delhi postanowiło zareagować i dokonało interwencji zbrojnej na dużą skalę. W jej wyniku armia Pakistanu poddała się, a wschodnia część tego państwa odłączyła się, tworząc tym samym niepodległy Bangladesz.

Broń atomowa i chłodna kalkulacja

Po tych wydarzeniach stosunki indyjsko-pakistańskie unormowały się. Pakistan został pozbawiony sztucznej, dwuczłonowej konstrukcji, otrzymał też bolesną „lekcję” i skupił się na rozwiązywaniu problemów wewnętrznych. Z kolei Indie też nie dały się ponieść fali triumfalizmu. Powrócono zatem do linii kontroli i trwających na niej incydentów, które jednak nie eskalowały w poważniejszy konflikt. W 1974 r. Indie przeprowadziły udaną próbę jądrową i powoli produkowały swój arsenał nuklearny. Program jądrowy rozwijał też Pakistan. W 1998 r. kraj ten przeprowadził udane testy i dołączył do klubu państw posiadających bombę atomową.

W 1999 r. doszło do krótkotrwałej wojny w Kargilu, sprowokowanej przez ruchy partyzantów wspieranych przez armię Pakistanu. Znów po kilkunastu tygodniach eskalacji doszło do zmniejszenia napięcia i powrotu na wcześniej zajmowane pozycje. Podobne wydarzenia, choć na mniejszą skalę, miały miejsce jeszcze kilkakrotnie później. Dochodziło też do ostrzelania celów w Kaszmirze lub, sporadycznie, poza Kaszmirem.

W 2008 r. operujący z Pakistanu terroryści dokonali zamachu na prestiżowy hotel w Mumbaju. W 2019 r. Indie dokonały ważnej reformy administracyjnej, likwidując autonomiczny status Kaszmiru i wydzielając z niego prowincję Ladakh, co spowodowało protest Pakistanu, jednak nie rozpoczęło kolejnej wojny.

Szukasz więcej podobnych, ciekawych tematów? Subskrybuj nasz kanał na YouTube

Konflikt pod kontrolą – co dalej?

Historia konfliktu Indie Pakistan pokazuje, że jest on zarządzany przez obie strony w taki sposób, żeby nie eskalował zbytnio i nie przesłaniał ważniejszych politycznie spraw. O ile do całkiem niedawna oba państwa mocno przeżywały konflikt o Kaszmir, o tyle w ostatniej dekadzie Indie przewartościowały swoją politykę zagraniczną w taki sposób, że sprawa ta nie przesłania już kwestii globalnych.

Zarówno Indie, jak i Pakistan posiadają broń jądrową – i to w takich ilościach, że odpalenie arsenałów oznaczałoby zagładę znacznych połaci obu krajów. Nikt tego nie chce ani w Islamabadzie, ani w Nowym Delhi.

Ostatnia odsłona konfliktu to wyjątkowo krwawy zamach w miejscowości turystycznej w indyjskim Kaszmirze, odpowiedź Indii i odpowiedź Pakistanu. Teoretycznie obie strony są gotowe do większej wojny, ale nic nie wskazuje na to, aby doszło do tego w dającej się przewidzieć przyszłości. I – co trzeba dodać – z punktu widzenia Polski to bardzo dobra wiadomość.

Przeczytaj również: Nie tylko joga i Bollywood. Indie stają się potęgą

Łap okazję!

Darmowa dostawa* w Księgarni Holistic News: użyj kodu DOSTAWA0

* Oferta ważna tylko do końca września!