Najstarsza epidemia świata. Wyjątkowe odkrycie wskazało jej ślady

Szukając źródeł pandemii zajrzeli w prehistorie

Bakterie, wirusy i innego typu patogeny są z nami na co dzień. Od zwykłej sezonowej grypy po światowe pandemie paraliżujące cywilizacje jak COVID-19 – te mikroskopijne istoty, choć pozbawione świadomości, rządziły naszą codziennością i biegiem historii od tysięcy lat. Najnowsze odkrycia naukowców z Uniwersytetu Kopenhaskiego i Uniwersytetu Cambridge pokazują, kiedy dokładnie pojawiły się konkretne typy patogenów.

Zespół kierowany przez Eske Willersleva, genetyka z tytułami profesorskimi na duńskiej i brytyjskiej uczelni, przeanalizował dokładnie szczątki ponad 1,3 tys. osób żyjących w czasach prehistorycznych. Najstarsze z nich miały 37 tys. lat. Na kościach odkryto ślady DNA 214 znanych współczesnej nauce patogenów. Pozostałości naszych przodków pozwoliły wejrzeć głębiej w genezę chorób, które występują do dziś. A przy okazji poznać nieco faktów o najstarszej epidemii świata.

Ślady najstarszej epidemii świata

Najważniejsze odkrycia dotyczą chorób odzwierzęcych. Pierwszym zwierzęciem udomowionym przez człowieka były psy, wydarzyło się to ponad 15 tys. lat temu. Potem przyszły inne gatunki, takie jak świnie, krowy, konie czy koty. Według duńsko-angielskiego zespołu patogeny przenoszone na ludzi od zwierząt pojawiły się co najmniej 6,5 tys. lat temu. Około tysiąc lat później rozprzestrzeniły się one na szeroką skalę. Miało to prawdopodobnie związek z migracjami ludów pasterskich ze Stepu Pontyjskiego. W tamtym czasie doszło do upowszechnienia się bardziej osiadłego, rolniczego trybu życia.

„Od dawna podejrzewaliśmy, że przejście do rolnictwa i hodowli zwierząt otworzyło drzwi dla nowej ery chorób – teraz DNA pokazuje nam, że miało to miejsce co najmniej 6,5 tys. lat temu” – mówi prof. Eske Willerslev, cytowany w komunikacie prasowym Uniwersytetu Kopenhaskiego. „Te infekcje nie tylko wywoływały choroby – mogły również przyczynić się do załamania populacji, migracji i adaptacji genetycznej”.

Według odkryć badaczy z Danii i Anglii bardziej osiadły tryb życia, do którego doprowadziło upowszechnienie rolnictwa, mógł być przyczyną najstarszej epidemii na świecie. Patogeny pochodzenia odzwierzęcego miały lepsze warunki do zarażenia ludzi, co potencjalnie przyczyniło się do śmierci znacznej części populacji.

Po więcej ciekawostek na temat zdrowia zapraszamy na nasz kanał na YouTube:

Skąd biorą się pandemie? Niektóre patogeny są z nami od mileniów

Wśród szczątków sprzed tysięcy lat badacze znaleźli DNA patogenów, które dręczą ludzkość do dzisiaj. Daje nam to pojęcie o tym, jak dawno temu w historii naszego gatunku mogły pojawić się te choroby. Uniwersytet Kopenhaski podkreśla odkrycie śladów Yersinia pestis, czyli pałeczki dżumy. Ta ostra zakaźna choroba bakteryjna w czasach średniowiecza doprowadziła do śmierci ok. jednej czwartej mieszkańców Europy. Jak się okazało, była ona obecna w naszym życiu znacznie wcześniej. Najstarsze znalezione ślady pałeczki dżumy pochodzą z próbki liczącej 5,5 tys. lat.

Naukowcy zidentyfikowali również inne rekordowo stare próbki chorób, znanych ludzkości do dziś. Wśród 214 patogenów znalazły się:

trąd (1,4 tys. lat),
malaria (4,2 tys. lat),
wirusowe zapalenie wątroby typu B (9,8 tys. lat),
błonica (11,1 tys. lat).

Martin Sikora, jeden z autorów badania, podkreśla, że odkrycia patogenów z przeszłości mogą nas lepiej przygotować na przyszłość, w której „wiele pojawiających się chorób zakaźnych prawdopodobnie będzie pochodzić od zwierząt”. Głośnym przykładem jest tutaj COVID-19, który również ma źródło odzwierzęce. Badanie mutacji występujących w patogenach w przeszłości da nam lepsze zrozumienie rozwoju bakterii i wirusów, co z kolei umożliwi opracowanie bardziej skutecznych szczepionek.

Przeczytaj również: Czy epidemia samotności stanowi zagrożenie dla zdrowia?