Narcyzm narodowy i kolektywny: złowieszcze oblicze miłości do ojczyzny lub grupy

Obecnie w środowisku naukowym toczy się debata na temat przyczyn i konsekwencji zjawiska. Eksperci z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk (PAN) zrealizowali badania, w których przyglądali się narcyzmowi kolektywnemu. Wynika z nich, że ma on niewiele wspólnego z patriotyzmem.

Patriotyzm a narcyzm narodowy

Patriotyzm to przywiązanie do własnego kraju, któremu towarzyszy zwykle gotowość do zaangażowania społecznego i chęć pomocy innym.

W przypadku narcyzmu narodowego miłość do ojczyzny często pozostaje na poziomie deklaracji, a nie prawdziwej pracy na rzecz państwa. Podobne osoby postrzegają inne narody jako zagrożenie i uważają, że sami nie są wystarczająco szanowani lub doceniani.

Zjawisko narcyzmu kolektywnego chodzi w parze z polityką populistyczną. Można o nim mówić m.in. w kontekście społeczeństwa niemieckiego w latach trzydziestych ubiegłego wieku, czy obecnie w przypadku Donalda Trumpa i brexitu.

Polecamy: Patriotyzm w XXI w. Czy jesteśmy przywiązani do państw narodowych, czy jesteśmy już obywatelami świata?

Źródło zawiści i zazdrości

Psychologowie przyglądający się narcyzmowi narodowemu są zdania, że ma on swoje źródło w niezaspokojonych potrzebach jednostki. Jak potwierdziły badania PAN, może do niego prowadzić stres, niskie poczucie kontroli nad życiem i liczne obawy związane z przyszłością. Gdy nie potrafimy poradzić sobie sami, często zwracamy się w stronę jakiejś grupy społecznej.

„Jednak narcyzm zbiorowy nie tylko nie zaspokaja tych potrzeb, ale w rzeczywistości może podsycać jeszcze większą frustrację. To zjawisko zawsze wiąże się z negatywnymi konsekwencjami. Narcyzm narodowy prowadzi do braku empatii dla innych narodów, a w skrajnych przypadkach może objawiać się ksenofobią i rasizmem. Może również utrudniać wysiłki zmierzające do rozwiązania rzeczywistych problemów własnego kraju oraz ograniczać możliwości współpracy i wzajemnego uczenia się”

– wyjaśnia dr hab. Marta Marchlewska, kierowniczka Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN.

Osoby narcystycznie związane z narodem często wykazują negatywne uczucia wobec innych obywateli własnego kraju. Negatywne emocje, takie jak zawiść i zazdrość, występują u nich znacznie częściej niż u osób, które są „zwykłymi” patriotami.

Narcyzi narodowi często miewają obsesję na punkcie obrony przed prawdziwymi lub wyimaginowanymi wrogami. Postrzegają nawet niejednoznaczne sytuacje międzygrupowe jako potencjalne zagrożenie. Dlatego częściej popierają teorie spiskowe. Przekonanie, że wrogie siły sprzysięgły się przeciwko Polsce, może stanowić wytłumaczenie dla wszystkich problemów, z którymi naród musi się mierzyć i pozwala zachować wyidealizowany obraz kraju.

Polecamy:

Polaryzacja społeczeństwa

Możemy identyfikować się narcystycznie nie tylko z własnym narodem, ale też z innymi grupami np. korporacjami, partiami, płcią. Prowadzi to do dehumanizacji przeciwników i polaryzacji politycznej – wynika z badań PAN.

To zjawisko występuje zarówno wśród liberałów, jak i konserwatystów, w Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Postawy są niezależne od tego, z jakimi poglądami politycznymi się identyfikujemy i na kogo głosujemy.

Narcyzm narodowy i polityczny mogą prowadzić do destrukcyjnych zachowań i postaw, które negatywnie wpływają na nasze społeczeństwo. Zrozumienie tych zjawisk pomoże nam lepiej radzić sobie z ich konsekwencjami i dążyć do przyszłości, w której egoistyczne postrzeganie świata przez pryzmat własnych fobii i problemów zastąpi zrównoważenie i empatia.

Dowiedz się więcej:

Źródło: Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk