Masz nowe powiadomienie. Ludzie sami kręcą na siebie cyfrowy bat

Obietnica lepszej produktywności

Smartfony, aplikacje do zarządzania czasem i urządzenia wearables obiecywały równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. I rzeczywiście – w wielu przypadkach tak się dzieje.

Narzędzia takie jak Todoist, Trello czy Microsoft To Do pomagają zaplanować dzień, ustalić priorytety i monitorować postępy. Inteligentne systemy domowe, takie jak Google Home czy Amazon Alexa, pozwalają sterować oświetleniem, ogrzewaniem i urządzeniami AGD za pomocą jednego polecenia głosowego. Dzięki aplikacjom zakupowym, takim jak Listonic czy Instacart, można zrobić zakupy bez wychodzenia z domu. Automatyzacja codziennych obowiązków oszczędza czas – według szacunków firmy doradczej McKinsey może to być nawet 30 proc. dnia pracy.

Zautomatyzowane procesy w biurach i domach pozwalają odciążyć nasze umysły od konieczności pamiętania o drobnych zadaniach. Oprogramowanie do automatycznej wysyłki e-maili, kalendarze z funkcją przypominania oraz aplikacje do nagrywania i spisywania notatek głosowych umożliwiają lepsze zarządzanie aktywnością. Technologia staje się dla nas cyfrowym asystentem, który nie tylko wspiera, ale wręcz wyręcza nas z wielu obowiązków.

Wsparcie nie ogranicza się jedynie do organizacji codziennych powinności i spraw zawodowych. Smartwatche i aplikacje sportowe monitorują sen, wspierają zdrowy tryb życia i motywują do regularnych treningów. Brzmi jak spełnienie marzeń futurystów sprzed dziesięcioleci? Jest jednak także druga strona medalu.

Paradoks rozwoju nowych technologii i produktywność

Pokolenie lub dwa wstecz, gdy nasi rodzice czy dziadkowie kończyli pracę, w domu nie czekały na nich maile, nieodebrane połączenia ani wibrujące powiadomienia na smartfonach. Odpoczywali od obowiązków, do których wracali dopiero następnego poranka. To, co stanowi o największej sile współczesnych telefonów komórkowych, czyli ich dostępność, jest jednocześnie ich ogromną słabością. Doktor Łukasz Cichocki, w opracowaniu pt. Nowe technologie a zdrowie psychiczne – szanse i trudności, zauważa, że dostępność smartfonów sprawia, iż użytkownicy są nieustannie w trybie „on-call”, co prowadzi do zatarcia granic między życiem zawodowym a prywatnym.

Nowe technologie, które miały wspierać nasze zdrowie i produktywność, często stają się źródłem presji. Aplikacje do zarządzania czasem pomagają w organizacji codziennych zadań, ale jednocześnie wzmacniają poczucie konieczności nieustannego bycia efektywnym. Podobnie ambiwalentny wpływ mają aplikacje monitorujące sen. Analizują one jakość naszego odpoczynku, lecz mogą prowadzić do nadmiernego skupienia na wynikach i wywoływać stres związany z ich interpretacją. Urządzenia typu wearables, takie jak smartwatche i liczniki kroków, mają motywować do większej aktywności fizycznej. Nierzadko powodują poczucie winy i frustrację, gdy zakładane cele nie zostaną osiągnięte.

Tym samym technologie zaprojektowane z myślą o tym, by ułatwiać nasze życie, paradoksalnie zwiększają presję psychiczną związaną z osiąganiem wyników i ciągłym samodoskonaleniem. A to tylko wierzchołek góry lodowej.

„Potencjalne szkodliwe skutki długiego czasu spędzanego przed ekranem i korzystania z technologii obejmują nasilone objawy deficytu uwagi, upośledzoną inteligencję emocjonalną i społeczną, uzależnienie od technologii, izolację społeczną, upośledzony rozwój mózgu i zaburzenia snu” – ostrzegają autorzy artykułu naukowego pt. Brain Health Consequences of Digital Technology Use.


Zapraszamy na niezwykłe wydarzenie: Holistic Talk w Bielsku-Białej, szczegóły w linku

Co sprawia, że tkwimy w pułapce, narażeni na technostres?

Potrzeba ciągłej dostępności sprawia, że odłożenie smartfona i przejście w tryb offline, nawet na krótki czas, jest dla nas trudne. Według raportu pt. Higiena cyfrowa dorosłych użytkowniczek i użytkowników internetu w Polsce niemal dwie trzecie badanych przyznaje, że spędza zbyt dużo czasu przy komputerze lub z telefonem w rękach. Nie każdy potrafi to przyznać, więc dane mogą być zaniżone.

Czego szukamy online? Raport z przywołanego badania sugeruje, że wiele osób, zwłaszcza młodych, prowadzi tam równoległe życie. Najmłodsi internauci nie odróżniają świata wirtualnego od rzeczywistego, ponieważ jest on dla nich równie ważny w budowaniu relacji jak spotkania twarzą w twarz.

Dla wielu młodych ludzi motywatorem pozostawania online jest FOMO. Jest to lęk przed tym, co mogą przegapić, jeśli odstawią smartfona choćby na chwilę. Z kolei aplikacje i narzędzia do optymalizacji produktywności mogą budzić obawy starszych użytkowników o to, czy są wystarczająco efektywni. Ten lęk jest potęgowany przez technostres, czyli przebodźcowanie mailami, komunikatorami i wszechobecną w biurach technologią.

Według badań opublikowanych w International Journal of Environmental Research and Public Health technostres może prowadzić do zwiększonego ryzyka wypalenia zawodowego, a także negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne pracowników.

Po pracy wcale nie jest lepiej. Zamiast wyciszenia pojawiają się powiadomienia z mediów społecznościowych, presja porównywania się z innymi (zarówno na Instagramie, jak i w trakcie sprawdzania swoich osiągnięć w bieganiu w Stravie na tle większej populacji) i nadmierne skupienie na wskaźnikach efektywności.

Nowe technologie i produktywność. Jak się bronić przed nieustanną presją?

Ograniczenie powiadomień to pierwszy krok w walce z technologiczną presją. Wyłączanie niepotrzebnych wyskakujących informacji w smartfonach i komputerach pozwala zmniejszyć liczbę bodźców, które rozpraszają uwagę. Dzięki temu można lepiej zarządzać czasem i energią, co prowadzi do zwiększonej produktywności i mniejszego stresu. Kolejnym krokiem jest technologiczny detoks. Potrzebne są regularne przerwy od urządzeń cyfrowych. Weekendy bez smartfonów pomagają w regeneracji umysłu i poprawie zdrowia psychicznego.

Wyznaczanie granic pracy zdalnej jest kluczowe dla zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Określenie godzin, w których pracownik pozostaje offline, umożliwia jasne oddzielenie tych dwóch sfer, co pomaga uniknąć wypalenia Świadome korzystanie z technologii, w tym narzędzi do monitorowania czasu pracy lub na przykład aplikacji wspierających koncentrację, może przyczynić się do lepszego zarządzania uwagą i efektywnością.

Technologia miała być naszym sprzymierzeńcem, a nie nadzorcą. Jednak wraz z rozwojem oprogramowania wspierającego i monitorującego produktywność, a także narzędzi automatyzujących codzienne zadania, presja samodoskonalenia stale rośnie. Dla wielu z nas technologia stała się elementem niekończącego się wyścigu. Gonią nas powiadomienia, nękają wskaźniki snu i cele produktywności. Czy da się to zatrzymać? Tak – wymaga to jednak świadomego korzystania z technologii, wyznaczania granic i umiejętności odłączenia się od sieci. 

W końcu to my powinniśmy kontrolować technologię, a nie na odwrót.

Może Cię zainteresować: AI w psychoterapii. Terapeuta maszyna pierwszego kontaktu