O kagańcu oświaty, czyli autobiograficzny esej belferki

Schemat, rutyna, porządek, bo porządek musi być!

Odkąd pamiętam „buda” kojarzyła mi się z opresją, starotestamentowym „za dobre wynagradza, a za złe karze”. Gdy pierwszy raz przekroczyłam próg podstawówki w moim życiu pojawił się świat niekończących zakazów, oczekiwań, ocen oraz „szufladek”, do których zostałam wtłoczona niby śledź do puszki. Ależ mi ta puszka doskwierała, tłamsiła i sprawiała, że z każdym dniem coraz mniej lubiłam „TO” miejsce. Paradoksalnie owo „puszkowanie” wyzwoliło we mnie marzenie. Postanowiłam, zostać współczesnym, kobiecym wcieleniem Konrada Wallenroda! Wszak „są dwa sposoby walczenia, trzeba być lisem i lwem”! Tak! Drogi Czytelniku! Zostałam nauczycielką, by ten system od środka rozwalić!

W jaskini Platona

Gdy pierwszy raz, już jako nauczycielka, weszłam do klasy, towarzyszyło mi przekonanie, że z uczniami jesteśmy zakładnikami jaskini Platona. Siedzimy bezwolni, spoglądając na cienie przesuwające się na kamiennej ścianie. Te cienie symbolizowały świat, którego nigdy nie dotkniemy – rzeczywistość, ponieważ ugrzęźliśmy w oparach teorii, zadań, klasówek, czerwonych pasków. Wtedy przypomniałam sobie, że mam marzenie, że Konrad, że lis…, że dość i basta! Pożyczyłam zbroję od Don Kichota, osiodłałam „Rosynanta buntu” i ruszyłam na podbój „edukacyjnego betonu”. Moja nierówna z nim walka trwa do dzisiaj i choć końca jej nie widać, uważam, że warto było iść pod prąd. Zapytasz drogi czytelniku, dlaczego? Otóż moja peregrynacja przyniosła owoce w postaci feerii dziecięcych pytań, zdziwień, przyjaźni. Byłam świadkiem niezapomnianych i chwytających za serce chwil, w których mogłam obserwować narodziny ciekawości i pasji. Widziałam motywację i zaangażowanie płynące wprost z głębi uczniowskich serc i umysłów.
Postąpiłabym nieuczciwie, gdybym nie wspomniała także o porażkach, zwątpieniu czy łzach bezsilności, gdy „lądowałam na dyrekcyjnym dywaniku” w moim pierwszym miejscu pracy i słyszałam, że zachowuję się jak „uczennica”. Jednak hołdując zasadzie, „że porażka jest przyprawą, która nadaje sukcesowi swój smak” rozpoczynałam raz jeszcze swoją batalię o lepszą szkołę. O szkołę, która uczyłaby krytycznego myślenia, odpowiedzialności, empatii. O szkołę poza szkołą, by ściany lekcyjnego prostopadłościanu nie wyznaczały jedynej, ostatecznej ontologii kształcenia. O szkołę bez stopni. Szkołę dialogu, innowacyjnych rozwiązań i nauczania wspierającego podmiotowość oraz autonomię osób uczniowskich.

Polecamy eseje z pozostałych kategorii: Słońce na szkle, czyli dlaczego różnorodność edukacji jest jej potencjałem

Pantha rhei

Lata mijały, a ja na swej szkapie dotarłam do Konstancina-Jeziorny, do No Bell Szkoły Podstawowej Montessori i… „słowo stało się ciałem”. Przekonałam się, że można uczyć bez oceny sumującej (1,2,3,4,5,6), że można treści nauczania wzbogacić o nowy przedmiot -„inteligencję emocjonalną”, na którym dzieci w końcu mogą zajrzeć do swojej psyche. To tutaj zrozumiałam, że są wyspy, miejsca, ludzie, którzy chcą innej oświaty. Owych przylądków dobrej myśli edukacyjnej jest w Polsce coraz więcej. Rodzą się inicjatywy, takie jak Holistic Think Tank, by „walczyć o szkołę, w której najważniejszy jest Człowiek, a nie oceny, rankingi i sprawdziany”. Niestety Czujne Oko Systemu wciąż stoi na straży edukacji opresyjno-behawioralnej. Edukacji opartej na podręczniku i systemie feudalnym, który widzi ucznia jako przedmiot nie podmiot. Pomimo rozmaitych zaleceń MEN-u, zapisów dotyczących indywidualizacji procesu kształcenia wciąż w szkołach machamy kijem i marchewką.

„A imię jej…” AI

W dobie sztucznej inteligencji i postępującej technologizacji pytanie o to, czego powinna uczyć szkoła nabiera nowego, jeszcze głębszego wymiaru. Jakie powinny być fundamenty edukacji w świetle zachodzących zmian? Jakie umiejętności i wartości powinna ona przekazywać? W dobie powszechnej automatyzacji, sztucznej inteligencji i postępującej technologizacji w szkole powinno przede wszystkim „chodzić o człowieka”. Aby sprostać wyzwaniom XXI wieku, edukacja musi być wszechstronna i ukierunkowana na rozwój osoby uczniowskiej jako istoty myślącej, empatycznej i odpowiedzialnej. Szkoła nie może zapominać o fundamentalnych humanistycznych wartościach. Oprócz rozwijania umiejętności intelektualnych, kluczowym aspektem edukacji powinno być kształtowanie etycznego postępowania i empatii, bo nie wiedzieć czemu zatraciliśmy „antropocentryczny” charakter szkoły, tworząc z niej bastion „wiedzocentryzmu”, klasówkocentryzmu”, „wyścigocentryzmu”. Wznieśliśmy fabryki produkujące konformistycznych, konsumpcjonistycznych, wyzutych z empatii absolwentów. Zapodzialiśmy człowieczeństwo, zniszczyliśmy mikrokosmos relacji, kalokagatii i współpracy. Żadna technologia i kolejne odsłony rewolucji naukowo-technicznej nie są w stanie uzdrowić zdehumanizowanej tkanki szkoły, dlatego powinniśmy przywiązywać wagę do rozwijania umiejętności komunikacyjnych i współpracy. W świecie, gdzie cyfrowa komunikacja często zastępuje osobiste relacje, umiejętność skutecznej komunikacji staje się niezwykle istotna. Szkoła powinna więc dążyć do tego, by osoby uczniowskie potrafiły wyrażać swoje myśli, słuchać innych i budować zdrowe relacje międzyludzkie. Szkoła winna ukazywać jak wykorzystywać zdobytą wiedzę i umiejętności w sposób moralny i odpowiedzialny. Wraz z postępem technologicznym pojawiają się bowiem nowe wyzwania związane z etyką używania i przetwarzania danych, prywatnością. Młodzi ludzie powinni być świadomi tych problemów oraz zostać wyposażeni w narzędzia pozwalające im podejmować świadome, moralnie, uczciwe decyzje.

Kolejnym, rudymentarnym zadaniem szkoły w obliczu ekspansji sztucznej inteligencji i „mechatronicznej” rzeczywistości powinno być kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia i elastyczności intelektualnej. W erze, w której maszyny przejmują rutynowe czynności i zadania – analiza, syntezowanie informacji i kreatywne rozwiązywanie problemów stają się nieocenione.

Warto przeczytać inne nagrodzone eseje: Współczesny zmierzch humanizmu. Czy istnieje sposób na jego odrodzenie?

Quo vadis Szkoło?

Z przekorą i nieukrywaną satysfakcją na „kartach” tegoż niesfornego „wywodu jestemu” zapytuję przekornie (aczkolwiek też nieco retoryczne), dokąd zmierza szkoła, w której nie ma miejsca dla człowieka? Czyż właśnie nie nadszedł czas rewolty i przewrotu edukacyjnego? Wznieśmy zatem sztandary wolności i progresywizmu! Uwolnijmy edukację od schematów i rutyn! Zaintonujmy:

Wyklęty powstań, uczniu z ziemi,

Powstańcie, których dręczy schemat.

Myśl nowa blaski promiennymi

Dziś wiedzie nas na bój, na trud.

Przeszłości ślad dłoń nasza zmiata,

Przed ciosem niechaj belfer drży!

Ruszymy z posad bryłę szkoły,

Dziś niczym – jutro wszystkim my!

…Ruszmy z posad bryłę szkoły! Pchnijmy ją w stronę prawdy, dobra, piękna. Niech stanie się miejscem pełnym spontanicznych pytań, dziecięcych zdziwień i prawa do błędu. Miejscem, w którym słowo człowiek w końcu zabrzmi dumnie…

Powyższy esej zdobył wyróżnienie w kategorii Edukacja w konkursie Holistic News.
Tekst publikujemy w wersji oryginalnej, bez redakcyjnych ingerencji.

Wszystkie eseje konkursowe znajdziesz TUTAJ.

Polecamy: Upadek Secret Service. Jak stawianie na „różnorodność” zabija profesjonalizm służb