Czy moralność zależy od języka, w którym mówimy? Jednoznaczne wyniki badań

Język ojczysty jest mniej racjonalny

Wyobraź sobie dylemat: czy poświęcisz jedną niewinną osobę, żeby uratować pięć innych, równie niewinnych osób? Okazuje się, że odpowiedź zależy od tego, w jakim języku zadano ci to pytanie. Język, w którym myślisz, może mieć wpływ na moralność.

Badacze z uniwersytetów w Hiszpanii i na Cyprze przeanalizowali reakcje ponad 740 osób dwujęzycznych na ten dylemat moralny. Wyniki były szokujące. Odpowiadając na pytanie w języku ojczystym, ludzie częściej odrzucają możliwość poświęcenia niewinnego, kierując się emocjami i zasadami moralnymi. Gdy pytanie zadano im w drugim języku, którym operują, wybierali „racjonalne” rozwiązanie ratujące więcej osób.

„Nie mogę zabić człowieka” lub „To byłoby morderstwo, stałbym się mordercą” – tak uczestnicy eksperymentu argumentowali w ich ojczystym języku hiszpańskim. Ci sami badani, odpowiadając po angielsku, mówili: „Nie chcę stać się biernym mordercą” lub „Pozwolenie na masową śmierć jest niedopuszczalne”. Skąd ta różnica?

Jak uczymy się języka ojczystego?

Różnica tkwi w sposobie uczenia się języków. Język ojczysty (przez badaczy oznaczony jako L1) poznajemy w dzieciństwie w naładowanym emocjonalnie środowisku rodzinnym. Drugi język (L2) zazwyczaj przyswajamy w szkole lub na kursach w neutralnej atmosferze.

To sprawia, że L1 automatycznie uruchamia silniejsze reakcje emocjonalne, co przekłada się na decyzje moralne oparte na wartościach i sumieniu. L2 pozwala zachować dystans i myśleć „na zimno”. Są jednak wyjątki. Gdy badacze testowali Cypryjczyków mówiących po grecku i angielsku, różnice zniknęły. Dlaczego? Angielski na Cyprze jest powszechny, używa się go codziennie w edukacji i turystyce. Intensywne obcowanie z L2 zmienia jego emocjonalne znaczenie.

W różnych językach wolimy też rozmawiać o innych rzeczach. Badacze zauważyli, że w mowie ojczystej łatwiej mówić o poczuciu winy czy emocjach. Uczestnicy używali wtedy bogatszego słownictwa emocjonalnego, częściej wyrażali strach i rozczarowanie. Tymczasem o tematach tabu – niewierności, orientacji seksualnej czy śmierci – chętniej rozmawiali w drugim języku. L2 tworzy emocjonalny dystans, pozwalając wyrażać się bardziej bezpośrednio.

Jakie znaczenie ma to, jak mówimy? Sprawdź na kanale Holistic News na YouTube:

Wybory moralne mogą zależeć od języka

Te odkrycia mają ogromne znaczenie dla reklamy czy marketingu, a przede wszystkim – dla wielojęzycznych społeczeństw. Czy sędzia wydający wyrok w drugim języku podejmie taką samą decyzję, jak w swoim ojczystym? Czy imigrant załatwiający urzędowe sprawy w obcym języku ma równe szanse na sprawiedliwe traktowanie?

Do podobnych wniosków co hiszpańsko-cypryjski zespół doszedł w 2020 roku polski psycholog Michał Białek. Według przeprowadzonego przez niego badania, gdy problem opisany jest w obcym języku, mamy tendencję do wybierania rozwiązań bardziej racjonalnych. Tymczasem język ojczysty powoduje, że zwracamy większą uwagę na moralny aspekt decyzji.

Badania pokazują złożoność problemu. Nasze moralne wybory zależą nie tylko od języka, ale też od intensywności kontaktu z L2, typu dylematu, a nawet konkretnych słów użytych w pytaniu. W erze globalizacji, w której miliony ludzi codziennie podejmują ważne decyzje w językach przyswojonych później, zrozumienie tego, jak język i moralność łączą się ze sobą, staje się kluczowe.

Jeśli chodzi o język, nauka nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa. Sprawdź artykuł: 9 tys. godzin nagrań z Afryki. Powstaje baza do uczenia AI języków

Nowy numer kwartalnika Holistic News — nowa promocja!

Do 31 października możesz skorzystać z darmowej dostawy paczkomatem.
Wpisz kod HNEWS0 finalizując zakupy w Księgarni Holistic News