Wizerunek geniusza na nowych banknotach

Na brytyjskich banknotach, znanych z wizerunku królowej Elżbiety II, pojawi się nowa postać – będzie to Alan Turing, kryptolog, wynalazca, w przeszłości skazany za homoseksualizm

„Naukowiec geniusz”, „ojciec współczesnej technologii”, „autor prototypu sztucznej inteligencji” – liczne tytuły, jakimi określany jest Alan Turing, zapewniły mu miejsce na nowej wersji banknotu o wartości 50 funtów – poinformował Bank Anglii.

Wizerunek naukowca został wybrany spośród blisko tysiąca innych reprezentantów świata nauki. Kandydata do zaszczytnego miejsca mógł zgłosić każdy obywatel Zjednoczonego Królestwa. Jak się okazało, dla Brytyjczyków był to ważny plebiscyt – do specjalnej komisji oceniającej wybitnych Wyspiarzy wpłynęło 227 tys. zgłoszeń.

Komisja wytypowała 12 zasłużonych osób, a ostateczną decyzję podjął szef banku centralnego Mark Carney. Swój wybór uzasadnił podczas uroczystości inaugurującej nowe banknoty w Muzeum Nauki i Przemysłu w Manchesterze. „ Turing to olbrzym, na którego ramionach stoi dzisiaj wiele wybitnych biografii” – ocenił bankier i dodał, że naukowca ceni przede wszystkim za „innowacyjny i wszechstronny wkład w naukę” oraz „jako ojca informatyki i sztucznej inteligencji, a także bohatera wojennego”.

Twórca współczesnego świata

Za największe osiągnięcie Alana Turinga uznaje się złamanie kodu niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co w dużym stopniu przyczyniło się do zwycięstwa aliantów i zakończenia II wojny światowej. 

Wyróżnienie Alana Turinga to także pewien rodzaj rozliczenia brytyjskich władz z mroczną przeszłością. Po wybitnych i niezwykle wszechstronnych dokonaniach naukowiec został skazany za „naruszenie moralności publicznej” swoją orientacją seksualną, która w tamtych czasach była karalna.

W 1952 r. doszło do włamania w domu wynalazcy. Turing zgłosił sprawę na policję. W trakcie dochodzenia zapytany przez funkcjonariuszy o jego zainteresowanie mężczyznami potwierdził, że jest gejem. Już wtedy otwarcie deklarował się jako homoseksualista – jak dziś mawiają jego biografowie, „wyprzedził świat o całą epokę”. Jak się okazało, jego osiągnięcia nie ochroniły go przed obowiązującymi przepisami.

Sąd pozwolił mu wybrać między więzieniem a poniżającą terapią hormonalną, polegającą na przyjmowaniu estrogenu. Turing zdecydował się przyjmować leki, które miały doprowadzić do jego bezpłodności. Ich działanie drastycznie wpłynęło na stan zdrowia naukowca, a przymusowe konsultacje z psychiatrą mające na celu „wyleczyć” go z homoseksualizmu doprowadziły do depresji, a w końcu do tragicznej samobójczej śmierci kryptologa. 7 czerwca 1954 r. Turing zamknął się w sypialni i popełnił samobójstwo.

Po wyroku kryptolog stracił certyfikat dostępu do poufnych informacji. Odsunięto go też od badań związanych z konstrukcją komputera. Homofobiczny system doprowadził do śmierci jednego z najwybitniejszych naukowców w historii nowożytnego świata. Wiele wynalazków i koncepcji Turinga, które mogły zadecydować o losach przyszłości ludzkości, nigdy nie doczekało się rozwinięcia.

Oficjalne państwowe przeprosiny

Odpowiadając na pytanie o te zdarzenia, szef Banku Anglii ocenił takie potraktowanie naukowca jako „tragiczne i głęboko nieuczciwe”. Dodał, że byłoby tak bez względu na jego osiągnięcia, ale z ich powodu było to „jeszcze bardziej przygnębiające”.

Ostatecznego oczyszczenia zarzutów wobec Turinga dokonał w 2009 r. Gordon Brown, premier Wielkiej Brytanii, który oficjalnie przeprosił w imieniu kraju za „całkowicie niesprawiedliwe” i „straszne” potraktowanie naukowca. W grudniu 2013 r. wydano pośmiertny akt łaski dla słynnego wizjonera. Trzy miesiące później pierwsze pary jednopłciowe mogły wziąć legalny ślub.

Brytyjczycy będą musieli poczekać jeszcze dwa lata, zanim banknot z wizerunkiem Turinga wejdzie do obiegu.

Przy okazji uroczystego przedstawienia nowej postaci drukowanej na polimerowych funtach, polskie media przypominają, że rozszyfrowanie Enigmy okazało się możliwe dzięki wcześniejszym ustaleniom trzech polskich kryptoanalityków: Henryka Zygalskiego, Mariana Rejewskiego i Jerzego Różyckiego oraz dzięki informacjom pozyskanym w ramach współpracy trójstronnej z francuskim wywiadem.

Źródła: BBC, The Telegraph, PAP