Bez niego ludzkość nigdy by się nie rozwinęła. Humanizm we współczesności

Jednym z pierwszych przedstawicieli tego nurtu był włoski poeta i lingwista Francesco Petrarca (XIV w.). Jego prace wpłynęły na rozwój literatury, sztuki i filozofii, kładąc podwaliny pod humanizm i nowe podejście do życia.

Idea rozwijała się w środowisku intelektualistów, takich jak Giovanni Pico della Mirandola (XV w.). Jego najsłynniejsze dzieło nosi tytuł „O godności człowieka”. Stanowi ono swoisty manifest humanizmu. Autor podkreśla w nim nieograniczone możliwości jednostki w zakresie rozwoju intelektualnego i moralnego. Przełomowe jak na owe czasy było stwierdzenie, że człowiek jest istotą wolną i zdolną do samokształcenia.

Najsłynniejszym humanistą w dziejach był chyba Leonardo da Vinci (XV/XVI w.). Jego podejście do sztuki, nauki i inżynierii ukazywało integralność nowego nurtu filozoficznego. Wierzył on w harmonię między wszystkimi dziedzinami życia. Jego prace miały i wciąż mają ogromny wpływ na świat. Spod jego pędzla wyszły arcydzieła, takie jak „Mona Lisa” i „Ostatnia Wieczerza”.

Polecamy:

Humanizm etyczny

Za sprawą wybitnych myślicieli humanizm przez stulecia ewoluował. Kolejni autorzy przykładali coraz większą wagę do kwestii etycznych. Erazm z Rotterdamu (XVI w.) był katolickim duchownym, pedagogiem i wybitnym myślicielem. Jego najsłynniejsze dzieło to „Pochwała głupoty” – satyra społeczna, w której obnaża hipokryzję i rozwiązłość kleru.

To jego pisma utorowały drogę Marcinowi Lutrowi i reformacji. Był też zagorzałym zwolennikiem reformy edukacji. W jej centrum stawiał dzieci i młodzież, które powinny być zachęcane przez nauczycieli do odkrywania prawdy o świecie, a nie surowo karane za drobne przewinienia.

Podobne poglądy głosił też angielski prawnik i dyplomata Thomas More (XVI w.). W swoim dziele pt. „Utopia” opisał fikcyjne królestwo na wyspie. Była to satyra na ówczesne społeczeństwo, w której zawarł ostrą krytykę społecznych niesprawiedliwości i hipokryzji władz.

Humanizm współczesny

W XX wieku humaniści zaczęli koncentrować się na rozwoju jednostki. Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu był amerykański psycholog, Abraham Maslow. Jego najsłynniejszą koncepcją jest piramida potrzeb, która wskazuje, że każdy człowiek dąży przede wszystkim do samorealizacji. Idee badacza skupiają się na motywacji i rozwoju jednostki oraz mają ogromny wpływ na psychologię humanistyczną i edukację.

Carl Rogers (XX w.) to kolejny ważny przedstawiciel nurtu humanistycznego w psychologii. Uważany jest za ojca psychoterapii zorientowanej na klienta. W swoich pracach zachęca do akceptacji, empatii i zrozumienia każdego człowieka. Według niego bez nich nie można prowadzić skutecznej psychoterapii, ani budować trwałych relacji.

Rogers podkreśla, że każdy człowiek ma w sobie potencjał do wzrostu i samorealizacji, o czym często zapominamy w zglobalizowanym świecie.

Polecamy:

Neohumanizm, czyli wyjście poza granice

Wraz z rozwojem techniki wykształciła się ideologia określana mianem neohumanizmu. Obejmuje ona nurty, takich jak ekohumanizm, transhumanizm czy humanizm krytyczny.

Świadczy to o tym, że myśl humanistyczna jest światu potrzebna, ewoluuje i nie popada w stagnację. Neohumaniści zastanawiają się nad relacjami między człowiekiem a algorytmami i nowoczesną techniką.

Jedną z kluczowych postaci w tym nurcie filozoficznym jest Ray Kurzweil, amerykański wynalazca i futurolog (wraz z NASA i Google otworzył on pierwszy w Stanach Zjednoczonych Wydział Futurologii na Singularity University). W swoich pracach zakłada on, że niedługo dzięki maszynom poprawią się zdolności intelektualne i fizyczne ludzi, co doprowadzi do znaczących zmian społecznych.

Współcześnie często mówi się też o ekohumanizmie. Jego przedstawiciele dążą do harmonii między człowiekiem a przyrodą. Przykładem może być Arne Naess, norweski filozof i założyciel ruchu „głębokiej ekologii”. Uważał, że najważniejsze w życiu są emocje, szacunek do innych i pluralizm. Jego prace promują ideę, że istnienie każdego z nas jest powiązane ze wszystkimi innymi istotami żywymi. Dlatego też promował ideę głębokiej transformacji w ochronie środowiska.

Humanizm krytyczny i sprawiedliwość

W ostatnich dziesięcioleciach jednym z kluczowych nurtów filozoficznych stał się humanizm krytyczny. Jego przedstawiciele (np. brazylijski pedagog Paulo Freira) zajmują się głównie edukacją i podkreślają, że szkoła jest przede wszystkim miejscem emancypacji i walki z nierównościami oraz niesprawiedliwością.

Wkład w rozwój tej idei wniósł też Michel Foucault. Choć część jego prac można postrzegać jako krytykę idei humanizmu, to jednak jego rozważania na temat władzy, dyscypliny społecznej, i otaczających nas instytucji stały się impulsem do refleksji nad mechanizmami rządzącymi państwami oraz koniecznością transformacji otaczającego nas świata.

Historia humanizmu to nieustanna ewolucja idei: od podkreślenia godności jednostki po głębokie zastanowienie się nad potencjałem techniki. Filozofia ta pozostaje źródłem inspiracji dla tysięcy osób. Pozwala myśleć o przyszłości i kształtuje społeczeństwo. Nic nie wskazuje na to, aby w przyszłości miało się to zmienić.

Zobacz też: