Fake newsy sieją chaos. Naukowcy mają „szczepionkę” na dezinformacje

Fake news to zagrożenie. Jest nowa broń na nie

Fake newsy to zagrożenie społeczne, szerzą chaos i destrukcyjnie wpływają na umysł, ale można się na nie uodpornić. Naukowcy opracowali psychologiczne „szczepionki” przeciw dezinformacji. Eksperci przeprowadzili testy różnych metod, takich jak wiadomości tekstowe, krótkie filmy edukacyjne oraz interaktywne gry. 

Każda z tych technik miała na celu nauczenie uczestników, jak rozpoznawać manipulacyjne zabiegi stosowane w fałszywych treściach. Okazało się, że najlepsze rezultaty przynoszą metody oparte na pamięci, ponieważ ich efekty utrzymują się najdłużej. Regularne powtarzanie tego typu działań może działać podobnie jak szczepienia, zwiększając odporność na dezinformację.

Polecamy: Dezinformacja w sieci. Sami przyczyniamy się do jej wzrostu

Jak skutecznie przeciwdziałać dezinformacji?

Naukowcy z Uniwersytetów Oksfordzkiego, w Cambridge, w Bristolu, z Poczdamu oraz King’s College London przebadali ponad 11 000 osób. Testowali trzy sposoby walki z fake newsami: interwencje tekstowe, wideo oraz grywalizację.

Pierwsze polegały na przesyłaniu wiadomości SMS, które wyjaśniały najczęstsze techniki manipulacyjne wykorzystywane w fałszywych informacjach. Interwencje wideo bazowały na krótkich filmach edukacyjnych pokazujących, w jaki sposób emocje są wykorzystywane do wpływania na opinię publiczną. Natomiast grywalizacja angażowała uczestników w interaktywne gry, w których sami tworzyli fałszywe wiadomości w bezpiecznym środowisku, by lepiej zrozumieć mechanizmy manipulacji.

Po zapoznaniu się z materiałami badani mieli za zadanie zidentyfikować fałszywe informacje. Wszystkie trzy metody przyniosły pozytywne wyniki, jednak ich skuteczność malała z czasem. Dlatego naukowcy postanowili sprawdzić, co może pomóc utrzymać odporność na fake newsy na dłużej. Okazało się, że najlepsze rezultaty daje regularne przypominanie zdobytej wiedzy – krótkie powtórki i dodatkowe ćwiczenia pozwalały uczestnikom skuteczniej rozpoznawać dezinformację nawet po dłuższym czasie.

Rosnące zagrożenie fake newsami. Ćwiczenia pamięci pomagają

Co ciekawe, działania wzmacniające pamięć okazały się znacznie skuteczniejsze niż samo zwiększanie świadomości na temat dezinformacji. Badacze testowali również przypomnienia ostrzegające przed fałszywymi treściami, ale nie przynosiły one tak dobrych efektów. Kluczowe okazało się nie tylko uświadamianie ludzi, ale także regularne trenowanie umiejętności rozpoznawania manipulacji.

Zdaniem naukowców to istotne odkrycie, które sugeruje, że odporność na fake newsy nie jest cechą wrodzoną – można ją wytrenować. Dr Rakoen Maertens z Uniwersytetu Oksfordzkiego podkreśla, że dezinformacja wpływa na wiele istotnych kwestii, takich jak zmiany klimatu czy szczepienia. Ekspert wskazuje też, że fake news to realne zagrożenie. Może prowadzić do niebezpiecznych skutków, takich jak spadek zaufania do nauki czy instytucji państwowych. Jeśli ludzie nie są odporni na manipulację, łatwo mogą ulec nieprawdziwym narracjom. Badacz porównuje to do szczepień – tak jak organizm można uodpornić na wirusy, tak samo umysł można wyćwiczyć w rozpoznawaniu fałszywych informacji.

„Nasze badania pokazują, że podobnie jak medyczne zastrzyki wzmacniające odporność organizmu, tak psychologiczne zastrzyki mogą pomóc w budowaniu odporności na dezinformację. Włączenie technik wzmacniania pamięci do edukacji publicznej i nauki kompetencji cyfrowych może sprawić, że ludzie zachowają te umiejętności na dłużej” – tłumaczy Maertens w rozmowie z Neurosciencenews.

Jak wdrożyć szczepienia przeciwko fake newsom na większą skalę?

Profesor Stephan Lewandowsky z Uniwersytetu w Bristolu, współautor badania, zwraca uwagę, że największą zaletą tej metody jest jej elastyczność. Podobna skuteczność została zaobserwowana zarówno w przypadku tekstów, filmów, jak i gier, co oznacza, że można ją zastosować na szeroką skalę – zarówno w szkołach, jak i w programach edukacyjnych dla dorosłych.

Wyniki badań pokazują, że dezinformacja to problem, który wymaga systematycznych i skutecznych działań. Naukowcy podkreślają, że kluczowe jest zaangażowanie badaczy, rządów oraz platform społecznościowych w tworzenie skutecznych mechanizmów ochrony przed manipulacją. Skalowalne programy edukacyjne mogą być jednym z najlepszych sposobów na to, aby społeczeństwo lepiej radziło sobie w świecie pełnym fake newsów. Fake news to zagrożenie, które nie zniknie samo. Możemy jednak nauczyć się je rozpoznawać i ograniczać ich wpływ.

Polecamy: Dezinformacja w internecie. Czy możemy ufać cyfrowej sieci?

Uważasz, że poruszamy ciekawe tematy?

Sprawdź, czego możesz spodziewać się w trakcie spotkania z nami na żywo. Już 5 kwietnia w Bielsku-Białej kolejna edycja konferencji Holistic Talk.

Organizowane przez redakcję Holistic News wydarzenie to możliwość wysłuchania wystąpień ze sceny. Mówcami edycji 2025 roku będą m.in.: dr Monika Wasilewska (psycholog), dr Tomasz Witkowski (psycholog), Marcin Możdżonek (sportowiec i myśliwy), Jacek Piekara (pisarz) i wielu innych. Pełny program znajdziesz TUTAJ.

Zostały już ostatnie miejsca na naszą konferencję. A bilety są w wyjątkowej cenie 209 zł. Z kodem: HNHT2 czytelnicy Holistic News otrzymują dodatkowo 33% zniżki od aktualnej ceny.

Do zobaczenia w Cavatina Hall w Bielsku-Białej!
Redakcja Holistic News