Metoda projektu, czyli o przejściu od nauczania do zespołowego uczenia się uczniów

Reformatorzy systemów edukacji szukają rozwiązań optymalnych dla organizacji uczenia się w realiach XXI wieku. Czas, kiedy fundamentem nauki było zapamiętywanie, zdecydowanie mija. Dziś dużo bardziej liczą się wyzwania. Najlepiej związane z rozwiązywaniem konkretnych, realnych problemów.

Struktura metody projektu

Metoda projektu (Project-Based Learning, PBL) to wieloaspektowa koncepcja pozwalająca na angażowanie pojedynczych uczniów do pracy w małych grupach w celu rozważenia wybranych kwestii. Można ją wykorzystać do prowadzona zajęć w ramach pojedynczych klas i przedmiotów, ale może też służyć rozwiązywaniu zadań interdyscyplinarnych realizowanych w zróżnicowanych grupach wiekowych, a nawet w różnych placówkach. W klasycznym wydaniu PBL obejmuje kilka działań:

• definiowanie problemów w odniesieniu do zidentyfikowanych wspólnie z uczniami ograniczeń lub wyzwań,
• kreatywne generowanie pomysłów zakładających różnorodne sposoby rozwiązania danego problemu,
• prototypowanie mające na celu modelowanie różnych rozwiązań,
• testowanie wypracowanych efektów w autentycznym środowisku związanym z konkretnym wyzwaniem.

Określenie wyzwania

Zdefiniowanie problemu zakłada rozpatrzenie przez uczniów kwestii dotyczących jego natury oraz możliwych przyczyn jego powstania. Działania te mają na celu ujęcie analizowanej sytuacji w odpowiednim kontekście. W przypadku pracy nad rzeczywistym wyzwaniem konieczne jest rozważenie korzyści, jakie ostatecznie przyniesie uczestnikom projektu jego pokonanie.

KONKURS

Podziel się swoją wizją: napisz artykuł, który opublikujemy na stronach Holistic News. Do wygrania atrakcyjne nagrody

WIĘCEJ INFORMACJI

Faza tworzenia pomysłów

Następny krok warto przeprowadzić z wykorzystaniem burzy mózgów. Kluczowe jest tu doprowadzenie do wygenerowania i omówienia możliwie dużej liczby pomysłów. Przy czym nie chodzi jedynie o wypracowanie propozycji przydatnych do natychmiastowego wykorzystania, ale raczej o ich różnorodność i swego rodzaju „nieoczywistość”.

Aby zagwarantować poprawność, a zarazem skuteczność procesu, warto wprowadzić pewne zasady: umożliwić każdemu uczestnikowi zaprezentowanie swojego pomysłu, wstrzymać się od oceniania koncepcji (tyczy się to zarówno prowadzącego, jak i samych uczniów), a w zamian za to zachęcać do odnoszenia się w trakcie kreowania własnych rozwiązań do propozycji innych.

Przygotowanie prototypów rozwiązania

Kreatywne rozwiązania zyskują konkretny kształt w trakcie kolejnego kroku – prototypowania rozwiązań. Prototyp może przybierać różne formy: makiety, scenorysu, odgrywania ról, a nawet przygotowania obiektu wykonanego z łatwo dostępnych materiałów, takich jak kartki papieru, patyczki do lodów czy gumki recepturki.

Celem prototypowania jest rozwinięcie pomysłów wygenerowanych podczas burzy mózgów i szybkie przedstawienie, jak mogłoby wyglądać rozwiązanie problemu (i jak miałoby zadziałać). Prototypy często ujawniają sposób myślenia uczniów na temat własnych potrzeb i warunków niezbędnych do ich zaspokojenia. Pozwalają także odkryć nieprzewidziane trudności, na jakie może napotkać pomysłodawca danego rozwiązania.

Koncentracja na tworzeniu prostych prototypów oznacza również, że uczniowie mogą szybko i łatwo zmieniać swoje pomysły, rozważać różne „za” i „przeciw” oraz wykorzystywać pojawiające się uwagi i opinie w celu bieżącej modyfikacji i doskonalenia wypracowywanych rozwiązań.

Testowanie prototypów

Kluczowa dla domknięcia całości jest faza testowania. Dzięki niej można sprawdzić skuteczność prototypu w osiągnięciu założonego celu. Najlepiej, kiedy krok ten odbywa się w środowisku bezpośrednio związanym ze zdefiniowanym wyzwaniem. Wówczas można najskuteczniej sprawdzić wysunięte propozycje w praktyce, w rzeczywistym otoczeniu.

Wyniki testów mogą dostarczyć uczniom ważnych informacji zwrotnych na temat ich pomysłu, a także przyczynić się do powstania kolejnych kwestii do rozważenia. Na przykład: czy to, co stworzyliśmy, zadziałało zgodnie z planem? Jeśli nie, to jak można ową rzecz poprawić?

Testowaniu służy pobudzanie krytycznego myślenia oraz obiektywna refleksja. Procedura pozwala spojrzeć raz jeszcze na proces tworzenia. Przemyśleć sposób definiowania oczekiwań i zakładanych rezultatów. Umożliwia weryfikację własnego zaangażowania, przydatności podejmowanych ról i aktywności. Dostarcza informacji o uczniach w trakcie ich dojrzewania. Pozwala poznać i nabyć nie tylko nowe umiejętności, ale też wykształcić bądź zmodyfikować reprezentowane postawy czy przekonania.

Polecamy: Cały czas popełniamy błąd. Gdyby szkoły działały tak odpowiednio, to wojen w zasadzie nie powinno być

Metoda projektu i celowe wykorzystanie kompetencji

Zespołowe rozwiązywanie problemów przyczynia się do wykształcenia newralgicznych kompetencji, przydatnych nie tylko w procesie uczenia się, ale także w codziennym życiu. To odwrócenie sformułowanej przez Senekę sentencji: Non vitae, sed scholae discimus – uczymy się nie dla życia, ale dla szkoły. To ważne, bo przecież szkoła dla wielu jest wartością samą w sobie.

Popatrzmy, jak wielu chciałoby ukończyć Uniwersytet Humboldta w Berlinie, jakiś spektakularny kierunek na Sorbonie, na Uniwersytecie w Cambridge czy w London School of Economics. To nie są ośrodki, do których łatwo się dostać. Po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów absolwent staje się częścią prestiżowej grupy. W wielu miejscach dyplom taki może być bardzo wartościowy i wspomóc pierwsze kroki na drodze do spektakularnej kariery. Dlaczego więc warto podważać znaczenie słów mówiących o tym, że to szkoła decyduje o sensie naszej edukacji?

Edukacja a administracja

Na potrzebę zmian w edukacji, w artykule pod znamiennym tytułem: Dlaczego szkoły zmieniają się wolniej niż kościoły?, zwrócił uwagę Urlich Hammerschmidt, dyrektor jednej ze szkół w Saksonii. Podkreślił, że szkoły są organizacjami wielowymiarowymi, z trudem poddającymi się kontroli poprzez wiązanie pojedynczych przyczyn oraz złożonych skutków. Na poszczególne rezultaty wpływa wiele zmiennych związanych między innymi z postawami i zaangażowaniem poszczególnych nauczycieli i uczniów. W rezultacie można ocenić uogólnione efekty, potwierdzone na przykład wynikami testów egzaminacyjnych, ale trudno zbadać wspólne przyczyny ich różnorodności.

Całość tekstu dotyczy opisu sposobów zamknięcia nauki szkolnej w ograniczeniach wynikających z norm i zasad narzuconych przez administrację. Z jej perspektywy jakość kształcenia znajduje wyraz w rankingach placówek i zestawieniach wyników konkursów, olimpiad czy egzaminów zewnętrznych. Zamknięcie się w tak sformatowanej strukturze faktycznie ogranicza uczenie się jedynie do oczekiwań szkoły. Prawdziwe życie podpowiada jednak inne rozwiązania. Priorytetowym celem uczenia się nie jest bowiem zadowolenie nauczycieli czy egzaminatorów, ale zaspokojenie strategicznych potrzeb życiowych absolwenta. I temu właśnie służy zespołowe rozwiązywanie problemów.

Wspólna praca obejmująca badanie, planowanie, wdrażanie i zespołową refleksję rozwija i wzmacnia: krytyczne myślenie, umiejętność rozwiązywania problemów, przejmowanie odpowiedzialności oraz podejmowanie skutecznych decyzji i celowego zaangażowania. Ważne, by realizowany projekt był z jednej strony wymagający, z drugiej zaś w całości możliwy do przeprowadzenia przez uczniów. By wyzwalał konieczność twórczego i osobistego zaangażowania, a jednocześnie dawał poczucie satysfakcji i sprawstwa.

Polecamy: Od nut do sukcesu. Dlaczego wykształcenie muzyczne tworzy najlepszych pracowników

Metoda projektu i rola nauczyciela

Praca z projektem stanowi spore wyzwanie dla nauczycieli. Wymaga:

• znalezienia i doprecyzowania rzeczywistego wyzwania, które warto zaproponować wychowankom;
• skutecznego zaproponowania wyzwania swoim podopiecznym;
• zorganizowania niezbędnych zasobów i wsparcia;
• zapewnienia możliwości prezentacji uzyskanych efektów.

Zbiór oczekiwań jest inny niż w standardowym modelu przekazywania treści oraz sprawdzania, w jakim stopniu zostały zapamiętane. Pozwala jednak zwiększyć potencjał nauki do inspirowania, motywowania i angażowania, tak ważnych w procesie poszerzania kompetencji uczniów oraz przejmowania przez nich odpowiedzialności za własny rozwój.

PBL jako droga do sukcesu

Metoda projektu to model działania, który może przestawić system nauki z dostarczania i weryfikowania wiedzy na wspieranie samodzielnego rozwoju młodych w celowy sposób zmierzających ku dorosłości. Rozwijając w sobie kompetencje związane z wielopoziomową refleksją, współpracą i skutecznym działaniem, uczniowie mogą zyskać poczucie odpowiedzialności, sprawczości i satysfakcji.

Kto wie, może w trakcie nauki sami nauczyciele odnajdą w sobie nowe inspiracje i możliwości wykonywania swojego zawodu. Bo uczenie się nie powinno ograniczać się do szkoły, ale stanowić atrakcyjne preludium do dorosłego życia.

Polecamy: Nauka pełna emocji. Czego o edukacji możemy nauczyć się od dzieci

Polecamy:

Źródła

European Schoolnet Academy, How to Design Project-Based Learning Activities, 26.11.2014, YouTube [online].

U. Hammerschmidt, Dlaczego szkoły zmieniają się wolniej niż kościoły? Rozwój oświaty oraz zarządzanie w kontekście systemowo-teoretycznym, materiał przygotowany w ramach projektu realizowanego przez Uniwersytet Jagielloński pt. Przywództwo edukacyjne [online].

PBLWorks [online].

Prezi, What Is Project-Based Learning?, 26.05.2023, YouTube [online].

Project-Based Learning, Center for Teaching & Learning [online].

Może Cię także zainteresować: W szkole nie chodzi o budowę pantofelka