Niewidzialne konsekwencje klęsk żywiołowych

W wyniku niedawnego trzęsienia ziemi o magnitudzie 7,8 stopni w skali Richtera w południowo-wschodniej Turcji i północnej Syrii zginęło ponad 50 tysięcy osób. Setki tysięcy ludzi zostało pozbawionych dachu nad głową. W przypadku tak olbrzymiej katastrofy, trauma na masową skalę jest nieunikniona.

Psychologiczne skutki kataklizmów

Charakter i nasilenie reakcji pokryzysowej zależy od tego, w jaki sposób osoba, która przeżyła, została dotknięta przez owo zdarzenie. Znaczenie mają także indywidualne predyspozycje. Naturalne jest, że ktoś, kto stracił bliską osobę lub dom, będzie bardziej podatny na stres i zaburzenia zdrowia psychicznego niż ktoś, komu się to nie zdarzyło. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że doświadczenie klęski żywiołowej może u każdego wywołać zaburzenia psychiczne takie jak lęk czy depresja. 

Bezpośrednią reakcją na ekstremalne zdarzenie pogodowe jest zespół ostrego stresu (acute stress disorder, ASD). Objawia się on:

Uczuciem silnego niepokoju i wysokiego napięcia emocjonalnego, jak i powracającymi myślami o danym zdarzeniu.

– wyjaśniają Bożena Gulla, Kinga Tucholska i Agnieszka Ziernicka-Wojtaszek w książce Psychologia Kryzysu Klimatycznego.

Autorki piszą także, że w tym samym czasie jednostki:

Mogą doświadczać derealizacji i depersonalizacji, czyli poczucia, że to, co się dzieje nie dotyczy ich samych.

Objawy ASD ustępują w miarę upływu czasu. Niestety u niektórych stan ten może przemienić się w zespół stresu pourazowego (post-traumatic stress disorder, PTSD). Wtedy ludzie zmagają się z tzw. flashbackami, czyli powracającymi wspomnieniami z traumatycznego wydarzenia. Częste są także ataki paniki i koszmary senne. Niestety PTSD może trwać wiele lat.

Poza zaburzeniami zdrowia psychicznego trauma związana z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi może mieć długotrwały wpływ na mózg i funkcjonowanie poznawcze ocalałych

– twierdzi Jyoti Mishra, profesor nadzwyczajny psychiatrii na University of California.

Przypadek Turcji i Syrii

Niszczycielskie trzęsienie ziemi, które dotknęło pogranicze turecko-syryjskie 6 lutego było:

Silne jak bomby atomowe.

– powiedział prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan.

Odbudowa domów to tylko ułamek monumentalnych wyzwań, z którymi naród turecki i syryjski będzie musiał się zmierzyć w najbliższej przyszłości. Kataklizm spowodował nie tylko śmierć i zniszczenia, ale także głęboką traumę u tych, którzy przeżyli.

Atle Dyregrov, norweski psycholog zajmujący się problematyką kryzysów wyjaśnia, iż osoby, które przeżyły trzęsienia ziemi, codziennie żyją w strachu, że wydarzy się to ponownie. Mówi on też, że stale towarzyszy im uczucie żalu po bliskich, których stracili. Skala zdarzenia w Turcji i Syrii sugeruje, że wyjście ze stanu traumy psychologicznej może trwać przez lata. Niestety, w tym przypadku:

Nie ma podstaw, by sądzić, że problemy psychologiczne, takie jak lęk, napięcie, drażliwość i zaburzenia snu z czasem się zmniejszą.

– pisze Kariane Westrheim, przewodnicząca Komisji Obywatelskiej UE ds. Turcji (EUTCC).

Przezwyciężyć traumę

Silny ból psychiczny odczuwany przez ludzi ocalałych z trzęsienia ziemi, sprawia, że trudno im kontrolować emocje. Dlatego mogą one zachowywać się w sposób przeciwny do tego, co powszechnie uważane jest za „normalne” – tłumaczy Gokhan Malkoc, profesor psychologii na Istanbul Medipol University. 

Aby poszkodowani mogli przezwyciężyć traumę wywołaną kataklizmem, konieczne jest zapewnienie im dostępu do profesjonalnej pomocy psychiatrycznej i psychologicznej. Należy wdrożyć długoterminowe inicjatywy skupiające się na pomaganiu ocalałym w zrozumieniu sytuacji, przez którą przechodzą. Musi być im zapewnione wsparcie w stopniowym powrocie do życia sprzed trzęsienia ziemi.

Ponadto badania pokazują, że wśród osób, które przeżyły katastrofę klimatyczną, ci, którzy mają mniejsze wsparcie społeczne, częściej nabywają PTSD. Wielka wartość ma zatem okazywanie solidarności. To właśnie w takich trudnych dla ludzi sytuacjach możemy zaobserwować prawdziwe przebudzenie człowieczeństwa.

Źródła:

1. Grennan GK, Withers MC, Ramanathan DS, Mishra J, „PLOS Climate”: Differences in interference processing and frontal brain function with climate trauma from California’s deadliest wildfire (2023)
2. Isobel Sharpe, Colleen M Davison, „BMJ Open”: Climate change, climate-related disasters and mental disorder in low- and middle-income countries: a scoping review (2021)
3. Bożena Gulla, Kinga Tucholska, Agnieszka Ziernicka-Wojtaszek, „Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska”: Psychologia Kryzysu Klimatycznego (2020)

Może cię również zainteresować: