Bolidy, meteory i kosmiczne śmieci. Zobacz, co leci nad nami

Obserwacja nocnego nieba – spektakl nad głowami

Wyobraź sobie spokojny letni wieczór. Wracasz z pracy albo siedzisz na balkonie, gdy nagle na niebie pojawia się jasna, pędząca kula ognia. To zaledwie kilka sekund, ale wrażenie jest ogromne. W ciągu minut w internecie pojawiają się nagrania, zdjęcia i domysły. Jedni są pewni, że to meteor. Inni obstawiają start rakiety albo spadającego satelitę. Czy można samodzielnie rozpoznać, co właśnie przeleciało nad naszymi głowami? Okazuje się, że tak – wystarczy znać podstawowe różnice między meteorami, kometami, rakietami i kosmicznymi śmieciami. Każde z tych zjawisk zostawia nieco inny ślad na tle gwiazd. Dlatego obserwacja nocnego nieba to nie tylko przyjemność, ale i okazja do naukowej ciekawości.

Choć mówimy o nich „spadające gwiazdy”, to w rzeczywistości są to drobiny pyłu lub małe kamyki, które wpadają w ziemską atmosferę z ogromną prędkością, nawet kilkudziesięciu kilometrów na sekundę. Tarcie powietrza sprawia, że spalają się na wysokości ponad 50 km, zostawiając po sobie krótką smugę światła. Całość trwa nie dłużej niż sekundę.

Zdarzają się jednak większe obiekty, tzw. bolidy. Są jaśniejsze, potrafią trwać nawet kilkanaście sekund i często towarzyszy im huk. To efekt fali uderzeniowej, która rozchodzi się po wejściu w niższe warstwy atmosfery. Jednym z najbardziej znanych przypadków był bolid nad Czelabińskiem z 2013 roku. Jasność była tak duża, że ludzie odruchowo zasłaniali oczy, a eksplozja wywołała fale uderzeniowe, które wybiły tysiące szyb w okolicznych miejscowościach.

Bolidy mogą mieć różne kolory. Zależą one od składu chemicznego kosmicznej skały. Zieleń sugeruje obecność magnezu, pomarańcz to sód, a błękitny odcień może wskazywać na wapń. Jeśli fragmenty obiektu dotrą do Ziemi, stają się meteorytami, cennymi dla naukowców. Obserwacja nocnego nieba potrafi więc zaskoczyć nie tylko pięknem, ale też wiedzą, którą można z niej czerpać.

Polecamy: Tajemnica Księżyca rozwiązana po latach. Pomogły… meteory

Komety i ich powolny urok

Komety często przedstawia się jako ogniste kule z warkoczem ciągnącym się za nimi, ale to mylący obraz. Ich ruch z perspektywy Ziemi jest bardzo powolny i praktycznie niezauważalny gołym okiem. Znajdują się setki tysięcy kilometrów od nas, przez co ich światło jest rozproszone i subtelne.

Czasami komety można dostrzec, zwłaszcza te najjaśniejsze, ale ich obraz to raczej delikatna plama z jasną smugą, a nie dynamiczna kula ognia. Jeśli więc coś jasnego i szybkiego przecina niebo, nie ma wątpliwości – to nie była kometa. Obserwacja nocnego nieba pozwala dostrzec te subtelne różnice.

Kosmiczne śmieci – nowe źródło błysków

Coraz częściej za jasne zjawiska na niebie odpowiadają nie naturalne ciała, lecz wytwory naszej cywilizacji. Chodzi o kosmiczne śmieci, czyli pozostałości po rakietach, zużytych satelitach i innych obiektach orbitalnych, które po latach wracają do atmosfery. Choć z daleka mogą przypominać meteory, poruszają się znacznie wolniej, bo około 8 km/s. To o wiele mniej niż typowe bolidy, dzięki czemu można je obserwować przez dłuższy czas, nawet przez minutę. To właśnie ten czas pozwala na ich łatwe nagranie.

„Kosmiczne śmieci wchodzą w atmosferę niemal poziomo, podążając za krzywizną Ziemi. Ich powolne tempo i długi ślad świetlny sprawiają, że łatwo je nagrać i opublikować w internecie” – wyjaśnia prof. Jonti Horner z Uniwersytetu Southern Queensland w rozmowie z portalem The Converstation. 

Szczególnie efektowne są momenty rozpadu. Pojawiają się wtedy iskry, odłamki, a czasem nawet kolorowe ślady spalania różnych materiałów, takich jak aluminium czy stal. Obserwacja nocnego nieba w takich chwilach może przypominać widowisko godne kina science fiction.

Obserwacja nocnego nieba a technologia

Jeszcze innym przypadkiem są rakiety. Ich starty i przeloty mogą dawać spektakularne efekty. Niekoniecznie związane z hukiem czy dymem. W górnych warstwach atmosfery oraz w próżni rakiety zostawiają po sobie smugi gazów, które w odpowiednich warunkach tworzą zjawiskowe spirale lub pióropusze.

Interesują Cię tematy, które otwierają oczy? Czytaj kwartalnik Holistic News!

Zdarza się, że takie zjawiska są widoczne z setek kilometrów, a nawet w miejscach oddalonych od bazy startowej. Niektóre z nich przypominają dziwne mgławice albo jasne, ruchome chmury. Obserwacja nocnego nieba to wtedy czysta magia – technologiczna i wizualna.

Każda smuga światła na niebie może być początkiem naukowej przygody. Z odrobiną wiedzy można samodzielnie rozpoznać, co właśnie przecięło niebo. A najlepsze jest to, że obserwacja nocnego nieba jest dostępna dla każdego. Nie potrzeba teleskopu, wystarczy ciekawość. I może odrobina szczęścia.

Polecamy: Na wiosennym niebie będzie się działo. Spójrz w górę