Miłość, zarobki i rodzina. Co naprawdę pcha Polaków do Niemiec?

Polscy migranci w Niemczech dzielą się swoimi historiami

Niemcy od dziesięcioleci są jednym z najważniejszych kierunków wyjazdów z Polski. Obecnie za Odrą mieszka ponad 870 tys. osób z polskim obywatelstwem i ponad 2 mln osób określających się jako pochodzące od polskich migrantów. Polacy stanowią tam drugą co do wielkości grupę etniczną. Mimo tej skali doświadczenia polskich rodzin za zachodnią granicą – szczególnie w perspektywie międzypokoleniowej – były dotąd rzadko badane. Jakie doświadczenia mają polscy migranci w Niemczech?

Zuzanna Kapciak i Paula Pustułka z Uniwersytetu SWPS postanowiły to sprawdzić. Przeprowadziły wywiady z 22 osobami – rodzicami, którzy wyemigrowali ok. 25 lat temu, i ich dorosłymi dziećmi, dziś w wieku od 18 do 29 lat. Celem było zrozumienie, jak różne pokolenia wspólnie opowiadają rodzinne historie migracji.

Kobiety podążają za sercem, mężczyźni za portfelem

Jednym z kluczowych wniosków badania są różnice w motywacjach migracyjnych ze względu na płeć. Kobiety znacznie częściej podkreślały powody emocjonalne: miłość, poczucie obowiązku wobec męża. Sześćdziesięcioletnia Urszula, która do Niemiec przybyła, mając 35 lat, wspomina: „Przyjechałam dla mojej pierwszej miłości […]. On był wtedy żonaty. Rozstał się z nią […]. Dlatego tu przyjechałam”. Justyna, lat 44, w Niemczech od 12 lat, wyjechała za granicę razem z mężem. „W małżeństwie żona powinna wspierać swojego męża, prawda?” – mówi badaczkom.

Mężczyźni akcentowali głównie kwestie ekonomiczne – wyższe zarobki i możliwość lepszego utrzymania rodziny. Jak powiedział Darek (52 lata, w Niemczech od 38. roku życia): „Utrzymując się wtedy z jednej pensji i przy opiece oraz wychowaniu dzieci, które spoczywały na mojej żonie, nie byliśmy w stanie poradzić sobie z codziennym życiem […]. Dlatego zdecydowaliśmy się wyjechać”.

Badaczki zwracają uwagę, że ten podział pokazuje, jak silnie migracja splata się z rolami społecznymi: kobiety przeżywają ją bardziej jako zwrot w życiu prywatnym, mężczyźni – jako decyzję ekonomiczną.

Doświadczenie młodszych pokoleń

Szczególnie interesujące są losy tak zwanej generacji półtora – osób, które wyjechały z Polski jako dzieci. Dla wielu z nich migracja była doświadczeniem braku wyboru, czasem wręcz traumą. Michalina, która wyjechała w wieku 4 lat, wspomina: „Trudno było mi się czegoś nauczyć, sprawiało mi to ogromny stres […]. Nie chciałem zbytnio bawić się z innymi dziećmi”.

Inni wspominają ambiwalencję. „Z jednej strony byłem trochę podekscytowany – jadę do nowego świata, prawda?” – mówi cytowany w badaniu 19-letni Grzesiek, w Niemczech od 5 roku życia. „No ale z drugiej strony, tak, zostawiłem swoje życie, swoich przyjaciół”. Grzesiek przyznaje jednak, że gdyby został w Polsce, jego życie byłoby inne, bardziej pasywne, a emigracja pomogła mu się rozwinąć.

Dzieci urodzone już w Niemczech rzadziej mówią o poczuciu straty. Bardziej koncentrują się na łączeniu dwóch tożsamości. Kapciak i Pustułka zauważyły jednocześnie, że w przeciwieństwie do pokolenia pierwszego i pokolenia półtora, drugiej generacji trudniej było wyobrazić sobie życie w innym miejscu niż Niemcy. „Może zabrzmi to głupio, ale nie wiem nawet, czy bym istniała, gdyby (moja mama) nie przeniosła się do Niemiec” – czytamy w wypowiedzi 22-letniej Adeli.

Polscy migranci w Niemczech. Nie wszyscy są szczęśliwi

Badaczki zauważyły, że polscy migranci w Niemczech tworzą w rodzinach narracje migracyjne – opowieści, które przechodzą z pokolenia na pokolenie. Co ciekawe, w większości przypadków dzieci i rodzice opowiadają te historie w podobny sposób. Jeśli rodzice wspominają wyjazd pozytywnie, dzieci także widzą w nim szansę i korzyść. Jeśli rodzice żałują decyzji, dzieci również podzielają ten ton.

Marta, która przeprowadziła się do Niemiec w wieku 38 lat, mówi wprost: „To był największy błąd mojego życia”. Jej córka Pola, która wyjechała jako nastolatka, dodaje: „Przeprowadzka tu to była kompletna bzdura”. Podobnie negatywne przeżycia towarzyszyły Justynie (44 lata) i jej córce Hani (21 lat, w Niemczech od 9. roku życia). Przyjechały do Niemiec za ojcem rodziny, który już tam pracował. Decyzja była nagła i podjęta podczas wizyty za Odrą z okazji Bożego Narodzenia. „Po prostu powiedzieli, że zostajemy […]. Byłam tylko dzieckiem i nie wiedziałam, o co tak naprawdę chodzi” – mówi autorkom badania Hania. Jej matka, która od momentu wyjazdu rozwiodła się z mężem, podejrzewa, że córka może mieć do niej żal o emigrację: „Do dzisiaj często przypomina mi, że nie jest tutaj z własnego wyboru i że nie chce tu być. Mówi, że wolałaby wrócić do Polski”.

Więcej materiałów, nie tylko o emigracji, znajdziesz na kanale Holistic News na YouTubie.

Historie zebrane przez badaczki pokazują, że decyzja o wyjeździe nigdy nie dotyczy tylko momentu spakowania walizek. Powstają wówczas opowieści, które dojrzewają wraz z rodziną – zmieniają się, kiedy dzieci dorastają, a rodzice spoglądają na swoje życie z perspektywy dekad. Wspomnienia o tęsknocie, pierwszych trudnościach i poczuciu obcości stają się częścią rodzinnej pamięci, równie ważną jak sukcesy zawodowe czy nowo nawiązane przyjaźnie.

Przeczytaj także: Najwyższa cena emigracji. Eurosieroty z rozbitych rodzin

Nowy numer kwartalnika Holistic News — nowa promocja!

Do 31 października możesz skorzystać z darmowej dostawy paczkomatem.
Wpisz kod HNEWS0 finalizując zakupy w Księgarni Holistic News