„Dzień dobry sąsiedzie”. Bliskość, której nam brakuje

Mijamy się bez słowa. Od wielu lat

Spadek uwspólnotowienia społecznego w krajach zachodnich, skutkujący zanikiem lub rozpadem więzi z dalszą rodziną, brakiem sąsiedzkiej przyjaźni czy choćby towarzyskich relacji z sąsiadami, trwa nieprzerwanie od dekad. Sprzyja mu wiele systemowych czynników, które są niewątpliwymi osiągnięciami cywilizacyjnymi. Indywidualizujemy się choćby dlatego, że mamy indywidualne urządzenia do komunikacji, mycia czy gotowania.

Dekady temu, kiedy w nie każdym domu istniała łazienka, wielu ludzi chodziło się myć do publicznych łaźni, prać do publicznych pralni czy suszyć ubrania w suszarniach. Ja, dziecko lat 90., pamiętam jeszcze, jak z większym praniem chodziło się do wspólnej suszarni na ostatnim piętrze bloku. Trudno uznać to za komfortowe i zdecydowanie cieszę się, że te czasy przeminęły, mimo niezaprzeczalnie wciągającego klimatu, jaki roztaczały. Jednak negatywnym skutkiem ubocznym pójścia do przodu jest słabsze nawiązywanie relacji z ludźmi z okolicy.

Indywidualizację znacznie pogłębiły nowoczesne technologie i ich upowszechnienie. Samochód, który uniezależnił wielu ludzi od autobusów i tramwajów to dopiero początek. Bo przede wszystkim chodzi smartfony. Już nie mamy jednego telefonu na cały dom i rodzinę. Mamy za to podane na tacy treści wybrane przez algorytmy typowo pod nas, suflowane w aplikacjach na telefon. Częściej siedzimy w telefonie czy słuchamy muzyki lub podkastów na słuchawkach, rzadziej reagujemy na ludzi wokół nas. Tak samo wciąż i wciąż maleje rola przypadku w nawiązywaniu nowych znajomości. A gdzie w tym miejsce na sąsiedzką przyjaźń czy choćby towarzyskie relacje z sąsiadami?

Gorący temat: Dr Jacco van Loon o podboju Księżyca: „Chińczycy wygrywają wyścig”

Sąsiedzka przyjaźń. Warto dbać dobre relacje z sąsiadami?

Człowiek to gatunek silnie społeczny. To dzięki ewolucji w grupach inteligentnych, ale i emocjonalnych jednostek ludzkich, wytworzyliśmy cywilizację. Bycie w społeczności, bycie jej częścią, jest jedną z podstawowych psychologicznych i emocjonalnych – a więc poniekąd i fizjologicznych – potrzeb człowieka.

Okoliczności, w których nie jemy posiłków w grupie, nie chodzimy w różne miejsca razem, nie bawimy się z innymi biesiadnie i generalnie nie nawiązujemy regularnych, bliższych i dalszych więzi, nie odsłaniamy swoich słabości przed bliskimi i nie dzielimy się sukcesami w sposób autentyczny są dla gatunku Homo sapiens całkowicie obce.

Nic dziwnego, że rozliczne badania pokazują, że izolacja społeczna jest jednym z głównych czynników ryzyka depresji czy zaburzeń lękowych. Z kolei spotykanie się z ludźmi czy uprawianie sportu to najważniejsze środowiskowe elementy przeciwdziałania depresji oraz jej systemowego leczenia. Tylko tego typu i pokrewne działania mogą na trwałe wyeliminować depresję czy lęki. Trzeba pamiętać, że leki i terapia stanowią skuteczną, ale jednak jedynie doraźną pomoc.

Wracając do relacji z sąsiadami. Widujemy ich na co dzień. Często mieszkamy z nimi w jednym budynku w przypadku dużych i średnich miast. Dlaczego więc mamy zachowywać się względem siebie jak prawie obcy ludzie, skoro jesteśmy biologicznie i psychologicznie predysponowani do tego, żeby mieć z nimi co najmniej koleżeńskie, a nieraz i przyjacielskie związki?

Nie da się też ukryć, że unikanie czy dystansowanie się względem najbliższych współmieszkańców to cecha silnie narcystyczna. Nie zawsze, ale nieraz może ona świadczyć o wywyższeniu, arogancji i innych negatywnych aspektach osobowości.

To się czyta: Brakuje nam słów na starość. Tak niechcący krzywdzimy seniorów

Sąsiedzka przyjaźń? Czasem wystarczy dobra znajomość

Dziś to często bardziej społeczno-kulturowy brak umiejętności nawiązywania relacji z sąsiadami może odpowiadać za słabą sąsiedzkość, niż arogancja i dystans. Wiele osób od lat nie miało bliskich związków koleżeńskich z sąsiadami, a niektórzy nie doświadczyli ich nawet w dzieciństwie. Na problem ten wskazywali choćby demografowie i socjologowie, z którymi przeprowadzałem wywiady do mojej książki popularnonaukowej pt. Jałowe łono Europy – bo niska sąsiedzkość jest też czynnikiem dalszego rzędu, jeśli chodzi o drastyczny spadek dzietności w Europie.

Jednak te społeczne umiejętności nawiązywania relacji mamy po części zakodowane w genach, a po części w jednym z najsilniejszych popędów, czyli w popędzie przywiązania. Wykształcającym się w pierwszych miesiącach życia, dojrzewającym w pierwszych latach życia i podlegającym zmianom i wahaniom przez całe życie.

Teoretyczne podwaliny naukowe wyjaśniające ten popęd dał prof. John Bowlby w jednej z najważniejszych lektur psychologicznych, czyli w Przywiązaniu. A co naukowcy odkryli, to praktycy szybko zaczęli wprowadzać w życie. Większość ludzi, w zasadzie każdy oprócz narcyzów, psychopatów, cięższych przypadków autyzmu czy schizoidii, w genomie i w umyśle zakodowane ma, jak nawiązywać i podtrzymywać bliższe i dalsze relacje.

Obejrzyj film w pełni oparty na tekście: HOLISTIC NEWS: „Dzień dobry sąsiedzie”. Bliskość, której nam brakuje #obserwacje

Nie masz relacji z sąsiadami? Da się to nadrobić

Jeśli z mieszkającymi w pobliżu ludźmi nie łączy cię sąsiedzka przyjaźń, nie masz dobrych relacji z sąsiadami, zawsze możesz to nadrobić. I to nawet jeśli od lat mówisz im tylko „dzień dobry”. Przecież nie stanie się nic złego, jeżeli w końcu wyjdziesz z inicjatywą i zagadasz do nich. Zapytasz o coś sytuacyjnie, np. nawiązując do trzymanych zakupów, prowadzonego psa, idących z sąsiadem dzieci, jego roweru, samochodu, czegokolwiek.

Wychodzenie z inicjatywą i otwarte, sympatyczne nastawienie, są kluczowe. Także wtedy, gdy to ktoś Ciebie zaczepia i nawiązuje rozmowę. Small talki bardzo w tym pomagają. Oprócz tego, że – jak dowiedziono – łagodzą stres i napięcie, to są czynnikiem istotnym dla nawiązywania i podtrzymywania znajomości.

Utarło się myśleć, że prawdziwe przyjaźnie i bliskie znajomości nawiązujemy tylko w dzieciństwie, okresie dorastania i na studiach – póki jest w miarę beztrosko. Ile razy słyszałem taką opinię…

Przyjaźń w czasach samotności. To jest możliwe

Jest ona poniekąd prawdziwa, ale wcale nie dlatego, że tak musi być i że może być wyłącznie tak. Jak zauważa psycholog dr Marisa G. Franco w książce Przyjaźń w czasach samotności, w dzieciństwie i okresie dojrzewania mamy wiele systemowych okoliczności sprzyjających nawiązywaniu relacji. Takich jak zabawa na podwórku, szkoła, w której spędzamy razem codziennie kilka godzin. Dalej: zajęcia po szkole, wspólne rozrywki na mieście czy odrabianie zadań domowych, przygotowywanie projektów na studia itd.

Potem system społeczny nie tworzy już tak wielu sytuacji, w których nawiązywanie przyjaźni dzieje się samo przez się. W tzw. dorosłym życiu to my musimy te okoliczności stwarzać, wychodzić z inicjatywą, mieć pomysły. Gdy obie strony to wiedzą i potrafią, nawiązywanie przyjaźni nawet po 30-stce jest całkowicie możliwe.

Tym bardziej jeśli rozumieją, że podejście „przyjaciele są zawsze na trzecim miejscu, po pracy i rodzinie” też nie jest do końca właściwe. Trudno nawiązać zażyłą znajomość spotykając się raz w miesiącu (o ile wcześniej nie była intensywniejsza).

Podobnie jest z relacjami z sąsiadami, które mogą przerodzić się w sąsiedzką przyjaźń lub pozostać dobrą znajomością z okolicy. Dzięki niej raz na jakiś czas będziemy mieli z kim wypić kawę, przejść się na spacer obejrzeć coś lub po prostu porozmawiać.

W obecnych czasach, kiedy indywidualizm jest bardzo silny, początkowo może się wydać dziwne to, że sąsiedzi normalnie ze sobą rozmawiają, zapraszają się na spotkanie i mają trwałą znajomość. Jednak mało co jest silniejszego niż ludzka natura: geny i popędy społeczne. Gdy znów uruchomimy tę maszynę, gdy zaczniemy nawiązywać relacje z sąsiadami, budować sąsiedzkie przyjaźnie, szybko zacznie działać, jak powinna. Nawet u introwertyków.

Przeczytaj inny tekst Autora: „Kotełek tęsknił za paniusią”. Nadawanie ludzkich cech zwierzętom jest niebezpieczne