Rosyjskie fabryki lojalności. Szkoły mają stworzyć nowego Rosjanina

Rosyjskie szkoły. Edukacja w kontrze do Zachodu

Propozycja wprowadzenia nowego przedmiotu została przedstawiona w Dumie Państwowej przez przewodniczącą Komisji ds. rodziny, kobiet i dzieci. Na czele grupy roboczej odpowiedzialnej za opracowanie treści programowych stanęła posłanka Jednej Rosji, Tatiana Łarionowa. Konieczność wprowadzenia Wiedzy o rodzinie do rosyjskich szkół tłumaczyła następująco: „Znajdujemy się na skraju przepaści. I jeśli nie zaczniemy zajmować się wartościami rodzinnymi, dzieci nie będą w stanie oprzeć się agresywnemu atakowi z zagranicy”.

Jej zdaniem nauczanie o rodzinie doprowadzi w przyszłości do wzrostu wskaźnika urodzeń oraz zmniejszy ilość rozwodów w kraju. Dlatego najważniejszym celem nowego przedmiotu jest „rozwiązanie problemów demograficznych” z jednoczesną promocją „tradycyjnych wartości rodzinnych”.

Trudno wyjaśnić, dlaczego włączony w plan lekcji w 2019 roku przedmiot Etyczne podstawy życia rodzinnego nie spełnił oczekiwań decydentów. Komentatorzy wskazywali na słabe przygotowanie nauczycieli i brak zainteresowania przedmiotem wśród uczniów. Krytyce poddano podręcznik, napisany przez duchownego i mniszkę. Najwięcej kontrowersji wzbudził temat antykoncepcji, która „zabija miłość małżeńską”. Autorzy, nie powołując się na źródła, przekonują także, że główną przyczyną rozwodów jest zabieg przerwania ciąży. Zaś winę za zdrady w związkach ponoszą wszechobecne media i kultura masowa.

Pomysłodawcy aktualnego kursu lekcji zapewniają, że tematyka została przygotowana z uwzględnieniem aktualnych zagrożeń wpływających na dezintegrację środowiska rodzinnego: „wartość rodziny w umysłach młodych ludzi jest często dewaluowana w wyniku destrukcyjnej ideologii płynącej z kulturowo obcego Zachodu”.

Ciekawy temat: Coraz mniej Rosjan. Przyszłość kraju stoi pod znakiem zapytania

Edukacja w Rosji. Propaganda w służbie Kremla

Inicjatorami wdrożenia przedmiotu w szkołach byli pracownicy Rosyjskiej Akademii Nauk Pedagogicznych. Organizacja jest dotowana i bezpośrednio podporządkowana rządowi FR. Zgodnie ze statutem akademia specjalizuje się w „edukacji duchowej i moralnej w interesie państwa i społeczeństwa rosyjskiego”.

Pieczę nad przygotowaniami podręcznika dla uczniów przejął minister oświaty Siergiej Krawcow. Prace nad książką nie zostały jednak zakończone przed wrześniem. Dlatego niektórzy pedagodzy posiłkowali się rozdziałem o instytucji rodziny z podręcznika do wiedzy o społeczeństwie. W oczekiwaniu na materiały edukacyjne lekcje Wiedzy o rodzinie w wielu szkołach przełożono na kolejne miesiące.

W innych nauka o rodzinie, choć została wprowadzona do planu lekcji, odbywa się nieregularnie albo wcale. Jeden z nauczycieli podsumował tę sytuację: „W normalnych szkołach wiele rzeczy robi się tylko formalnie. Wszystko po to, by uspokoić czujne oko władzy”.

Nieprzypadkowo kurs lekcji wystartował w ogłoszonym przez Putina Roku Rodziny. Celem jest „popularyzacja tradycyjnych wartości rodzinnych, macierzyństwa, ojcostwa i dzieciństwa”. Mijający rok obfituje w liczne wydarzenia na poziomie regionalnym i federalnym. Organizowane są koncerty, festiwale, konkursy, gry terenowe, konferencje i warsztaty. Mimo wysiłków przedstawicieli władz oraz szumu medialnego przeciętny Rosjanin niewiele wie o święcie rodziny albo zwyczajnie ignoruje wydarzenia.

Polecamy: HOLISTIC NEWS: Wyjście z rosyjskiego cienia. Rozwód Ukrainy z przeszłością będzie trudny #OBSERWACJE

Szkoły stały się fabrykami lojalności. Wychowują w kulcie Kremla

Wiedza o rodzinie nie jest przedmiotem obowiązkowym. Podobnie jak Rozmowy o rzeczach ważnych, czyli zajęcia włączone w program szkolny po wybuchu wojny w Ukrainie. Pogadanki odbywają się w każdy poniedziałek na pierwszej godzinie lekcyjnej. Rozpoczynają się od podniesienia flagi państwowej i odegrania hymnu. Tematy dotyczą kluczowych aspektów życia człowieka we współczesnej Rosji i są dostosowane do wieku uczestników.

W trakcie zajęć w rosyjskich szkołach uczniowie mogą dowiedzieć się między innymi o przyczynach „specjalnej operacji wojskowej”, a także o rosyjskich żołnierzach – „bohaterach i prawdziwych patriotach”. Zdaniem wielu nauczycieli przedmiot to szerzenie propagandy pod przykrywką edukacji patriotycznej w Rosji. Podobne wnioski stawiają rodzice, tłumacząc, że grafiki zajęć ich dzieci są przepełnione, a dublowanie nikomu niepotrzebnych przedmiotów jest stratą czasu. Dlatego wielu z nich z przymrużeniem oka traktuje kolejne dodatkowe lekcje, pozwalając dzieciom je opuszczać.

Warto zauważyć, że deklarowane obecnie cele edukacji w Rosji sięgają czasów radzieckich i mocno różnią się od zachodnich standardów. Rosyjskie szkoły mają nie tylko przekazywać wiedzę, ale przede wszystkim wychowywać i rozbudzać dumę z ojczyzny. Przyjęta w 2020 roku nowelizacja ustawy o edukacji w Rosji stawia nacisk na wychowawczą rolę szkół. Zaś nowe przedmioty doskonale wpisują się w kontynuację sowieckiej tradycji. Z kolei „oddolne” inicjatywy jak Ławka bohaterów, czyli tworzone przez uczniów tablice pamięci poświęcone obrońcom ojczyzny czy Ruch pierwszych, określany jako reaktywacja organizacji pionierskiej, potwierdzają, szczególnie na poziomie statystyk, zaangażowanie młodego pokolenia w kreowaną przez władzę wizję patriotyzmu.

Rosja i obyczaje: Żony są wspólne. Tak bolszewicy przynieśli kobietom rewolucję

Fabryki lojalności. Mity o kluczowej roli Rosji w dziejach świata

Zmiany w ustawie o edukacji kierują uwagę na skłonność rosyjskich ustawodawców do zawężania pola samodzielności interpretacyjnej dzieci i młodzieży. Ma to szczególne znaczenie w przypadku nauk historycznych, bazujących na ocenie minionych wydarzeń. Zaprezentowany w ubiegłym roku podręcznik do historii dla klas 10. i 11. obowiązujący w rosyjskich szkołach został uzupełniony między innymi o wiadomości na temat „specjalnej operacji wojskowej” w Ukrainie.

W celu potwierdzenia słuszności działań Rosji autorzy skonstruowali łańcuch wydarzeń. Od rozpadu Jugosławii, przez wydarzenia w Gruzji, „odrodzenie nazizmu” w krajach bałtyckich, po powstanie „ukraińskiego neonazizmu”. Edukacja w Rosji i prezentowana wersja historii ma wykształcić w dzieciach przeświadczenie o kluczowej roli Rosji w dziejach świata. A także umocnić wiarę w misję kraju, jaką jest walka ze zdemoralizowanym Zachodem.

W bliskiej perspektywie czasowej trudno będzie stwierdzić, w jakim stopniu młode pokolenie Rosjan faktycznie uległo państwowej propagandzie w fabrykach lojalności. Bez wątpienia kluczową rolę odgrywa środowisko rodzinne. Zwłaszcza prezentowane poglądy na temat wojny, wyznawane wartości oraz stosunek do autorytarnej władzy.

Nie mniej ważni dla kształtowania postaw dzieci i młodzieży są nauczyciele, oficjalnie lojalni i zaangażowani w rozmaite formy wsparcia dla działań Kremla. Pozostaje mieć nadzieję, że w przerwach między Wiedzą o rodzinie a Rozmowami o rzeczach ważnych w rosyjskich szkołach, rosyjskiej młodzieży pokazują alternatywną wersję historii, a przy tym pobudzają uczniów do krytycznego myślenia.

Przeczytaj inny tekst Autorki: Kot Behemot i dziwaczna decyzja Kremla. Zgoda, której Putin może żałować