Nauka
Roboty sprzątające AI i ChatGPT. Sztuczna inteligencja na co dzień
20 listopada 2024
Wpływ pory roku na decyzje
Gdy opadają liście, pada śnieg lub kwitną kwiaty, ludzie również zmieniają się w wymierny sposób. Badania wskazują, że szereg zjawisk psychologicznych – takich jak stan emocjonalny, dieta, aktywność fizyczna, aktywność seksualna, a nawet preferencje kolorystyczne – zmienia się w ciągu roku. Jednym słowem: wpływ pory roku na nasze decyzje jest znaczący.
Badanie opublikowane w Proceedings of the National Academy of Sciences USA pokazuje, że oceny moralne również podlegają sezonowym zmianom. Naukowcy zbadali ponad 230 tys. odpowiedzi w internetowych ankietach, których uczestnikami byli mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, Kanady i Australii. Pytania opierały się na znormalizowanych ramach stosowanych przez naukowców społecznych do oceny ludzkich osądów dobra i zła.
Ramy te, zwane teorią podstaw moralnych, zakładają, że ludzie oceniają kwestie moralne w oparciu o kilka uniwersalnych zasad. Należą do nich:
- wrażliwość i troska o innych;
- sprawiedliwość i równość;
- przynależność do grupy i patriotyzm;
- szacunek dla autorytetów i tradycji;
- poszanowanie religii i rytuałów;
- dążenie do wolności.
Wrażliwość i troska o innych oraz sprawiedliwość są związane z podejściem indywidualnym i odnoszą się do praw jednostki. Nie wykazano jednak spójnego wzorca sezonowych zmian dla tych wartości.
Polecamy: Jakie decyzje podejmujemy, grając w gry wideo?
Wpływ pory roku i pogody na moralność oraz lęk
Jednym z wyjaśnień sezonowych wahań ocen moralnych może być lęk. W analizie badacze uwzględnili odpowiedzi 90 tys. respondentów oraz dane dotyczące częstotliwości wyszukiwań w Internecie. Odkryli, że poziom lęku osiąga swoje szczyty wiosną i jesienią.
„Istnieje ścisły związek między lękiem a poczuciem zagrożenia” – mówi psycholog z University of Nottingham i współautor badania, Brian O’Shea.
Inne badania wykazały, że osoby bardziej narażone na choroby sezonowe wykazują większą nieufność, ksenofobię oraz większą skłonność do podporządkowania się opinii większości.
„Kiedy czujesz zagrożenie, szukasz ochrony w swojej grupie” – wyjaśnia O’Shea.
Praktyczne konsekwencje
Wyniki te sugerują, że pory roku mogą wpływać na decyzje ławy przysięgłych, kampanie szczepień, a nawet wyniki wyborów. Psycholog Ivory A. Toldson z Uniwersytetu Howarda zauważa jednak, że badanie opiera się na danych z populacji „zachodnich, wykształconych, uprzemysłowionych, bogatych i demokratycznych”. Podkreśla, że wyciąganie wniosków na tej podstawie niesie ryzyko przeoczenia wyjątkowych doświadczeń moralnych grup marginalizowanych.
Hohm zgadza się, że taki wzór nie wpływa na wszystkich w ten sam sposób, jednak zwraca uwagę, że badanie podkreśla wpływ sezonowości na ludzką psychologię.
„Jednym z wniosków płynących z tego artykułu jest to, że jesteśmy bardzo sezonowymi istotami” – mówi Norman Rosenthal, psychiatra z Georgetown University School of Medicine.
Polecamy: HOLISTIC TALK: dlaczego ludzie tracą poczucie sensu i ulegają melancholii? (Przemysław Staciwa)
Co nam daje ta wiedza?
Ktoś mógłby zapytać, do czego może przydać się ta wiedza. To pytanie wydaje się zasadne. Wiedza o tym, jak pogoda wpływa na nasze oceny moralne, może mieć szczególne zastosowanie w polityce, i to nie tylko podczas kampanii wyborczej. Wyobraźmy sobie, że partia rządząca chce poddać pod głosowanie ustawę, którą część społeczeństwa uważa za moralnie kontrowersyjną. Mając świadomość, że w danej porze roku wyborcy mogą być bardziej skłonni do słuchania autorytetów, rządzący mogliby to wykorzystać. Dzięki temu mogliby zyskać większe poparcie dla swojego projektu, a także innych.
Polecamy: Moralność: czego możemy nauczyć się od… dzieci
