Ewolucyjne zalety nastoletniego mózgu, o których nie wiedziałeś

Większość zwierząt opuszcza gniazdo wkrótce po osiągnięciu dojrzałości płciowej, lecz żadne z nich nie przechodzi tak długiego okresu dojrzewania, jak ludzie. Dlaczego ewolucja obdarzyła nas tym szczególnym etapem życia? Bliższe przyjrzenie się mózgowi nastolatków sugeruje, że okres dojrzewania zapewnia nam ukryte przewagi ewolucyjne.

Zobacz też:

Rozwój mózgu w okresie nastoletnim

Ostatnie dwie dekady badań potwierdziły, że kora mózgowa rozwija się aż do dwudziestego piątego roku życia. Jest obszarem odpowiedzialnym za przetwarzanie informacji i kontrolę poznawczą. Tymczasem rejony wrażliwe na nagrody, w tym obszar znany jako prążkowie brzuszne, rozwijają się aż do połowy naszego życia. Daje to przekonanie, że mózg nastolatka jest niezrównoważony, a jego nadmiernie aktywny system nagrody prowadzi do nieregularnych i nieoptymalnych decyzji. Wczesne oceny wydajności poznawczej nastolatków wydawały się to potwierdzać.

Czasami nastolatkowie wykonywali zadanie dobrze, a innym razem nie. To było nieuporządkowane

– twierdzi Eveline Crone z Uniwersytetu Leiden w Holandii.

Jednak nowsze badania ujawniły, że nastolatki mogą być niezwykle zdolne; wystarczy tylko odpowiedni rodzaj zadania, aby mogli zaprezentować swoje umiejętności. Na przykład, w 2022 roku Linda Wilbrecht z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley oraz jej współpracownicy przedstawili 291 ochotnikom, w wieku od 8 do 30 lat, grę komputerową. W tej grze uczestnicy mieli za zadanie odgadnąć, w którym z dwóch pudełek znajduje się złota moneta.

Początkowo moneta głównie znajdowała się w jednym pudełku. Następnie, po losowej liczbie prób, przenosiła się głównie do drugiego pudełka, aby potem ponownie zmienić swoje położenie. Aby osiągnąć sukces w grze, uczestnicy musieli ocenić najlepszy moment na zmianę swojego wyboru. Nastolatkowie nie podejmowali złych decyzji. Zaliczyli test, odkrywając więcej monet niż uczestnicy starsi lub młodsi. 

Odkrywanie potencjału nastoletniego mózgu

Mamy tendencję do obserwowania przypadków, w których młodzież osiąga lepsze wyniki niż dorośli, szczególnie w warunkach niepewnych lub zmiennych

– mówi Wilbrecht.

W takich okolicznościach nastolatki wydają się bardziej skłonne do próbowania nowych opcji, które mogą dostarczyć im cennych informacji na przyszłość. Paralelne zachowania u innych gatunków, w tym naszych najbliższych krewnych, sugerują, że ma to ewolucyjne podstawy. Gdy zwierzęta przechodzą do dorosłości i niezależności, muszą nauczyć się nowych umiejętności, opuścić miejsce urodzenia i odkrywać nowe tereny. W tym niepewnym okresie eksploracja zwiększa ich szanse na przekazanie swoich genów.

Optymalizacja zachowania i adaptacja społeczna w mózgu nastolatków

Co ciekawe, bardziej optymalne zachowanie w takich warunkach może być związane z większą aktywnością ośrodków nagrody w mózgu, które wcześniej uznawano za dysfunkcyjne u nastolatków. Na przykład, badania przeprowadzone na makakach wykazały, że aktywność w układzie nagrody jest kluczem do decyzji o eksploracji nowego terytorium podczas zadań związanych z żerowaniem. Aktywność w prążkowiu brzusznym ułatwia nastolatkom lepsze przyswajanie wiedzy w porównaniu z dziećmi, ponieważ sygnały nagrody kierowane są do kory mózgowej, wzmacniając lub przycinając ścieżki neuronalne w celu optymalizacji zachowania.

Mózg nastolatka jest zaprojektowany do badania, odkrywania i nawiązywania połączeń. Mam na myśli łączenie się w dosłownym sensie, ponieważ neurony tworzą nowe połączenia. Potrzebujemy informacji zwrotnych, by mózg wiedział, które połączenia należy utrzymać

– wyjaśnia Wilbrecht.

Zaskakującym odkryciem jest to, że optymalizacja zachowania u dorastających rozciąga się również na doświadczenia społeczne. W ciągu ostatnich kilku lat stało się jasne, że prążkowie brzuszne jest bardzo aktywne podczas interakcji z innymi ludźmi, przy czym nastolatki wykazują nawet większą aktywność podczas zadań opartych na współpracy niż dorośli i dzieci.

Te sytuacje społeczne korzystają z tej samej sieci neuronalnej, która jest tak wrażliwa u nastolatków. Wydaje się więc, że funkcja rozwijającego się mózgu nastolatka jest znacznie bardziej przystosowana do adaptacji społecznej, niż początkowo sądziliśmy

– dodaje Crone.

To może cię również zainteresować: